sexta-feira, 23 de junho de 2017

Pensamento indígena.

Èrò àwọn mọ-ìbílẹ̀ ti Amasónìà.
Pensamento indígena amazônico.                                                          





Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).

Èrò, s. Pensamento, ideia, imaginação. Passageiro, viajante, peregrino. Piolho. 
Amasónì, s. Amazonas.  
Amasónìà, s. Amazônia.
Àwọn, wọ́n, pron. Eles elas. Indicador de plural.
Ti ìbílẹ̀, ti ilẹ̀, ti ìlú, ti ọmọ-ìbílẹ̀, adj. Indígena, aborígene.
Ọmọ-ìbílẹ̀,  ẹ̀yà abínibí, onílẹ̀, ìbílẹ̀, s. Índio, nativo,  aborígine, indígena.
Ti, prep. De (indicando posse).
Atete rò tẹlẹ, s. Premissa.
Imúwá fún ìfiyèsí, ìmọ̀ràn, àbá, s. Proposição
Ágúmẹ́ntì, s. Argumento.
Aríyànjiyàn, s. Argumento, disputa.
Ọ̀rọ̀, s. Termo, palavra, assunto, expressão.
Lápẹrẹ, lámì, adj. Simbólico.
Bí iṣe, bí ìwà, ti àṣà, bí ti ìrísí, adj. Formal.
Iyè inú, iyè, ìro, s. Ideia.
Ṣàṣàrò, v.  Matutar, raciocinar, discorrer, cuidar, cogitar, cismar, ruminar, considerar, ponderar, pensar.
, v. Pensar, raciocinar, imaginar, conceber, meditar. Relatar, contar, reclamar, queixar-se. Preparar, mexer. Vagar no sentido de arejar a cabeça.
Ìrogún, s. Instilação, indução.
Ìdí, èrèdí; èrò, ìpìlẹ̀, s. Razão.
Ìrònú, s Raciocínio, pensamento, reflexão, cogitação. 
Ìṣe ti ṣàṣàrò, s Ação de raciocinar. 
Ìrònú lílo ọgbọ́n, s. Raciocínio lógico.  
Èrò orí ìdí, s. Raciocínio.
Ìmúkúrò, s. Dedução, remissão, indicação. 
Ìyọkúrò, s. Dedução, extração, processo de subtração.
Ìyọjáde, s. Dedução, aparecimento, ato de sair para fora, brotar. 
Ẹ̀kọ́, s. Dedução, aula, educação, instrução.
Ọgbọ́n lámì, s. Lógica simbólica
Ọgbọ́n bí ti ìrísí, s. Lógica formal.
Èrò, s.  Opinião, doxa, parecer, gosto, juízo, crença, palpite. 
Ìdájọ́, s. Juízo, julgamento, sentena pronunciada, condenação.  
Ìro, ìrònú, s. Pensamento. "A Filosofia afroperspectivista define o pensamento como movimento de ideias corporificadas, porque só é possível pensar através do corpo. Este, por sua vez, usa drible e coreografia como elementos que produzem conceitos e argumentos" (Renato Noguera). 
Aríyànjiyàn ìmúkúrò, s. Argumento dedutivo.
Aríyànjiyàn ìrogún, s. Argumento indutivo.
Ìjọra, àjọra, s. Semelhança, analogia.
Ìfiwé, s. Comparação, analogia. 
Apéerẹìgbìyànjú, s. Analogia
Aríyànjiyàn nípa Apéerẹìgbìyànjú, s. Argumento por analogia.
Lílo ọgbọ́n ìronú, adj. Lógico..
Aríyànjiyàn kò sí ọgbọ́n, s.  Argumento sem lógica.
Aríyànjiyàn láìlágbára, aríyànjiyàn bí olókùnrùn, aríyànjiyàn tí kò jámọ́, s. Argumento inválido.
Ọgbọ́n kúántù, s. Lógica quântica.