quarta-feira, 12 de novembro de 2025

Cobra da Idade da Pedra pode ser sinal mais antigo de religião.

Ejò Sànmánì Olókùúta lè jẹ́ àmì ìsìn tó tíì pẹ́ jù lọ láyé.

Cobra da Idade da Pedra pode ser sinal mais antigo de religião.

Tó o bá fẹ́ ìsọfúnni síwájú sí i - Se você precisar de mais informações:

https://oglobo.globo.com/saude/ciencia/cobra-da-idade-da-pedra-pode-ser-sinal-mais-antigo-de-religiao-4543831

Wo àlàyé ọ̀rọ̀ (veja o glossário):

Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas. Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.

Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; neste caso, é posicionado antes do substantivo.

Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.

Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Ejò, s. Cobra.

Òjòlá ńlá, s. Píton.As pítons pertencem à família Pythonidae, que compreende diversos gêneros e espécies distribuídas amplamente pela África, Ásia e Oceania. Sendo que alguns exemplos notáveis incluem as seguintes espécies: píton-reticulada (Malayopython reticulatus), píton-birmanesa (Python bivittatus), píton-real (python regius) píton-carpete (Morelia spilota), e píton-de-lábios-brancos (Leiopython albertisii) entre outras.

Sànmánì Olókùúta, s. Idade da Pedra.

Ìwé àfọwọ́kọ alábala tó tíì pẹ́ jù lọ láyé, s. Códice mais antigos no mundo.

, v. aux. Poder físico ou intelectual. Mo lè gun ẹṣin - Eu posso montar a cavalo. 
Tendência para uma ocorrência. Dever, precisar. O lè máa ronú pé ẹni pípé ni - Você poderá até acreditar que ele ou ela seja a perfeição em pessoa. “Bí ọmọbìnrin kan bá lè bọ̀wọ̀ fún mi, á jẹ́ pé kò ní ṣòro fún un láti nífẹ̀ẹ́ mi nìyẹn.”—Mark - “Se uma moça é capaz de me respeitar, com certeza é capaz de me amar.” — Mark.
Le, v. Ser difícil, ser árduo. Ser forte, sólido, capaz, poderoso.
, v. Surgir como a lua, aparecer num lugar. Estar em cima, empilhar. Seguir em frente, seguir para longe, correr atrás. Ser mais do que necessário, exceder. Procurar, caçar. Expelir, expulsar, mandar sair. Aumentar.
, prep. Após, depois.
Jẹ, v. Comer, consumir alimento. Ser devedor. Ganhar na loteria, ganhar dinheiro, vencer. Ascender a um título, a um cargo.. Experimentar algo agradável ou desagradável.
Jẹ́, v. Ser. Concordar, permitir, admitir, arriscar-se a um empreendimento. Ser feito de, envolver. Responder, replicar. Chamar-se. ser chamado.
Jẹ̀, v. Jogar algo ao redor. Pastar.
Ẹ̀sìn, ìsìn, rìlíjìọ́nù, s. Culto, religião.

Àmì, s. Sinal, marca, insígnia, símbolo.

Ẹ̀rí, s. Testemunha, evidência, prova, sinal. 

, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.

, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão. Kí nìdí tó fi jẹ́ pé Nóà tó gbé ayé ní nǹkan bí ẹgbẹ̀rún márùn-ún [5,000] ọdún sẹ́yìn ni Minnamaria, akẹ́kọ̀ọ́ tí kò tíì pé ọmọ ogún ọdún yìí kọ lẹ́tà tiẹ̀ sí? - Por que Minnamaria, uma estudante adolescente, escreveu sua carta a Noé, homem que viveu há uns 5.000 anos? Ọkùnrin àtobìnrin tó gbé ayé ṣáájú Kristi - Homens e mulheres  que viveram antes de Cristo
Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.

Tó wà nínú, adj. Que está dentro.

Tó ti lọ, adj. Que já foi.

Tó ti sọnù, adj. Desaparecido, perdido.

, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Títilọ, adv. Continuadamente, assim por diante.

Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.
Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.

Tíì, adv. pré-v. Ainda.

Pẹ́, v. Ser longo, demorar, tomar muito tempo. Atrasar-se, tardar. Ser grato, agradecer. Evitar, esquivar-se. Ser recente.

Gàgàgúgú, adj. Muito grande, pesado.
Gajù, gajùlọ̀, adj. Mais do que. Grau comparativo e superlativo de ser alto.

Kéré jú, v. Ser muito pequeno, menor.
Kéré júl, adj. Muito menor.

, v. Atirar, arremessar, lançar, descartar. Exceder, passar a frente, ser superior a. Entregar-se, render-se, libertar-se.
Ju, v. Ser bichado, ser gasto, ser desgastado.
, v. Ser fácil.
Jù, jùl, adj. comp. Mais do que, excessivo, demais.
Ga, v. Ser alto. Promover, exaltar.

, v. Abrir algo tendo que fazer pressão sobre. Enganar, fraudar. Deitar-se.
, v. Estar cansado.
Gàá, s. Lugar onde guardam os bois, estábulo.

Ẹ̀yà ìran, s. Etnia, grupo étnico.

Àwọn èèyàn Bushmen, s. Povo San,  povo Bosquímano.

Àwọn ẹ̀yà Bushmen, s. Tribos bosquímanas.
Ilẹ̀, s. Terra, solo, chão.
Ayé àtijọ́, ayéijọ́un, s. Mundo antigo.
Àdánidá, s. Natureza.
Ayé, gbogbo ẹ̀dá, àgbáyé, s. Universo. Èrò wọn ni pé sáyẹ́ǹsì ní tirẹ̀ ń ṣàlàyé nípa bí ìwàláàyè, ayé àti ọ̀run ṣe bẹ̀rẹ̀, nígbà tí ìsìn ń ṣàlàyé ìdí tá a fi dá àwọn nǹkan wọ̀nyí - Para elas, cabe à ciência explicar como a vida e o cosmos vieram à existência, ao passo que a religião deve explicar principalmente o porquê.
Ilẹ̀-ayé, ayé, ilé-ayé, s. Terra (planeta terra).
Plánẹ̀tì ilẹ̀-ayé, s. Planeta terra.
Àwòrán ẹlẹya mẹ́ta, s. Holograma.
Àgbáyé, s. Mundo, universo, cosmo. 
Ayé, àiyé, s. Mundo, planeta.
Ìsìn tó tíì pẹ́ jù lọ láyé, s. Religião mais antiga do mundo.


Nenhum comentário:

Postar um comentário