quinta-feira, 14 de julho de 2016

Semana yorubá

SEMANA YORUBÁ DE QUATRO DIAS








Casulo





Ilé àbò ẹyin kòkòrò (Casulo)

Envoltório, capa protetora, feita pelas larvas do bicho-da-seda ou por outros insetos, dentro da qual sofrem a metamorfose.









Reaja ou Será Morto (a)!


.O ó fèsì tàbí o ó ni òkú! 
Reaja ou Será Morto (a)! 




O assassinato de negros cometidos por policiais nos EUA bate recordes e a tensão racial cresce no país. 

Porém, a situação brasileira é ainda mais grave. Com números apenas da cidade de São Paulo, é possível superar todo o território dos EUA em assassinatos de negros pela polícia no ano de 2015.


É o que diz o levantamento do Alma Preta com dados da Anistia Internacional, do site QUARTZ e uma pesquisa feita pela TV Globo em 2015, antes do sigilo decretado sobre os dados da polícia paulista.


















Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).

Ìpakúpa, s.  holocausto, genocídio.
Ti, prep. De (indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Àwọn, wọn, pron. Eles, elas. Indicador de plural.
Ọ̀dọ́mọdé, s. Juventude.
Dúdú, adj.  preto.
O, ìwọ, pron. Você.
Ó, óò, part. pré-v. Forma abreviada de yíò, que faz a marca do tempo futuro dos verbos.
Ó, òun, pron. Ele, ela.
Fèsì, v. Responder, replicar, reagir. 
Tàbí, conj. Ou.
Jẹ́, wà, ni, mbẹ, sí (depois do negativo kò), v. Ser.
Jẹ́, v. Ser. Concordar, permitir, admitir, arriscar-se a um empreendimento. Ser feito de, envolver. Responder, replicar. Chamar-se. ser chamado.  Jurar. 
, v. Estar, ser, existir, haver. Implica a existência ou a presença de algo.
Ni, v. Ser, é. Usado para ênfase, excluindo o efeito de possibilidade.
Mbẹ, v. Ser, existir.
, v. Forma negativa do verbo wà - estar, existir, haver. É precedido por kò (não). Bàbá kò sí nílé - Papai não está em casa.
Òkú, s. Morto, cadáver.
                                             

quarta-feira, 13 de julho de 2016

Colonialismo

          Ìsọdibiàmúsìn (colonialismo)








QUANDO OS EUROPEUS INVADIRAM A ÁFRICA USARAM OS QUATRO PRINCIPIOS BÁSICOS DE UMA FORÇA INVASORA

1. Primeiro, matar os fortes e pilhar o lugar;
2. Segundo, criar os fracos;
3. Terceiro, matar, deportar ou exilar os mais inteligentes e hábeis;
4. Quarto, impor a regra colonial de ouro “Do meu jeito ou nada”

Mesquita


 Orílẹ̀-èdè Olómìnira ilẹ̀ Kàsàkstán.
 República do Cazaquistão.



 Mọ́ṣálásí, mọ̀láíkà: mesquita

terça-feira, 12 de julho de 2016

Pre-sal

Ìfiṣúra òróró nísàlẹ̀ àpáta iyọ̀ jínlẹ̀.
Pré-sal.

O “pré-sal” é uma área de reservas petrolíferas encontrada sob uma profunda camada de rocha salina, que forma uma das várias camadas rochosas do subsolo marinho. 









                                                                






Melanésia

Melanésíà (Melanésia)















Àdúrà fún ilẹ̀ Papua níhà ìwọòrùn.          
Oração pela Papua Ocidental.
              Olùkọ̀wé (autor): olùkọ́ Orlandes.


Ẹ̀bẹ̀ mi sí Ọlọ́run. 

A fẹ́ òmìnira àti ìdájọ́ fún ilẹ̀ Papua Níhà ìwọòrùn. Gbogbo (èmi, ìwọ, òun, àwa, ẹ̀yin ati àwọn ) ní láti gbé ní òmìnira. Lẹ́hìnnáà, gbogbo ibi (ìsọdibiàmúsìn, ìṣẹlẹ́yàmẹ̀yà, ìninilára, ifipabanilòpọ̀, ikú, ìṣẹ̀lẹ̀ ìdánilóró, ìdáyàfò) yẹ kí ó wà ìdúró. Òmìnira àti ìlómìnira, báyìí àti ní ọjọ́ iwájú. Ìsisìyí àti ní ìgbà tí mbọ̀. Ààmin.

Meu pedido a Deus.

Queremos independência e justiça para Papua Ocidental. Todos (eu, você, tu, ele, ela, nós, vocês, eles e elas) temos que viver em liberdade. Em seguida, todo o mal (colonialismo, racismo, opressão, estupro, assassinato, terror, intimidação) deve ser interrompido. Liberdade e  independência, agora e no futuro. Agora e no futuro.
Amém



Papua Ocidental é uma colônia da Indonésia, localizada na Nova Guiné. Foi criada em 14 de Novembro de 2003 ao ser desmembrada da província de Papua, e até fevereiro de 2007 chamava-se Irian Jaya Ocidental. Possui cerca de 800 mil habitantes e sua capital é a cidade de Manokwari.







Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).


Ẹ̀bẹ̀, s. Súplica, pedido, petição.
Mi, pron. poss. Meu, minha.
, prep. Para, em direção a. Indica movimento direcional.
, ( conj. pré-v.). E, além disso, também. Liga sentenças, porém, não liga substantivos; nesse caso, usar " àti". É posicionado depois do sujeito e antes do verbo.
Ọlọ́run, s. Deus supremo.
A, pron. pess. Nós.
Fẹ́, v. Querer, desejar.
Ìdájọ́, s. Justiça. 
Fún, prep. Para, em nome de (indica uma intenção pretendida para alguém).
Fún, v. Dar. Espremer, apertar, extrair. Espalhar, desperdiçar, empurrar para os outros. Espirrar, assoar.
Fun, v. Ser branco. Soprar, ventar.
Gbogbo, adj. Todo, toda, todos, todas.
Èmi, mo, mi, n, ng, pron. pess. Eu.
Ìwọ, o, pron. pess. Você.
Òun, ó, pron. pess. Ele, ela.
Àwa, a, pron. pess. Nós.
Ẹ̀yin, pron. pess. Vocês.
Àwọn, wọnpron. pess. Eles, elas.
Láti, prep. Para. Usada antes de verbo no infinitivo. 
Láti, prep. De, desde. É usada depois de um verbo com sílaba dupla e se for seguida de outro verbo. Para verbo de uma sílaba, é opcional.  Èmi kò fẹ́ràn láti jẹ níkàn - Eu não gosto de comer sozinho. Alguma vezes é colocada antes do verbo para expressar propósito. Ó dé lát'àná - Ela chegou desde ontem. Em outros casos, é usada para indicar direção. Ó dé láti ọjà- Ela chegou do mercado.
Gbé, v. Morar, viver em determinado lugar.
Lẹ́hìnnáà, adv. Depois, em seguida.
Ibi, s. Mal, infortúnio. Lugar. 
Ibí, adv. Aqui, cá.
Ìbí, s. Nascimento. Pergunta, questão.
Olùkọ̀wé, olùdásílẹ̀, olùpilẹṣẹ̀, s. Autor, iniciador. 
Àdúrà, s. Oração, reza, prece.
Fún, prep. Para, em nome de (indica uma intenção pretendida para alguém).
Nípa, nípasẹ̀, adv. Sobre, acerca de, concernente a. 
Orílẹ̀-èdè Olómìnira, s. República.
Orílẹ̀, s. Nome que denota um grupo de origem ou clã.
Orílẹ̀-èdè, s. Estado, nação.
Èdè, s. Idioma, língua, dialeto.
Olómìnira, adj. Independente.
Ilẹ̀, s. Terra, chão, solo.
Níhà, adj. e prep. No lado de, para.
Papua Níhà ìwọòrùn, ilẹ̀ Papua Níhà ìwọòrùn, s. Papua ocidental.
Papua, s. Papua.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Níhà ìwọòrùn, adj. Ocidental.
Ìwọòrùn, apáìwọ̀orùn, s. Ocidente.
, prep. Para, em direção a. Indica movimento direcional.
Mi, pron. pess. Eu.
Mi, pron. poss. Meu, minha. 
Mi, pron. oblíquo. Me, mim, comigo.
Ọlọ́run, s. Deus supremo.
Ẹ̀bẹ̀, s. Súplica, pedido, petição
Ìsọdibiàmúsìn, s. Colonialismo.
Ìṣẹlẹ́yàmẹ̀yà, s. Racismo.
Ìninilára, s. Opressão.
Ifipabanilòpọ̀, s. Estupro.
Ikú, s. Morte.
Ìṣẹ̀lẹ̀ ìdánilóró, s. Atentado terrorista.
Ìdáyàfò, s. Intimidação.
Yẹ, v. Ser conveniente, apropriado, adequado, ser correto.
Ó, pron. pess. Ele, ela. 
Ìdúró, s. Pausa, parada.
, v. Vir. Procurar por, buscar, vasculhar. Tremer de nervoso. Dividir, partir em pequenos pedaços.
, v. Ser, haver, existir, estar.
, V. Cavar. Remar, dirigir. Abraçar, prender, apertar . Monopolizar.
Wà, àwa, pron. pess. Você.
Wa, pron. oblíquo. Nos, conosco. Possui função reflexiva e é posicionado depois de verbo e preposição.
Wa, pron. poss. Nosso, nossa.
, conj.  Que. É a marca do subjuntivo e usada com verbo que expressa obrigação, desejo, permissão, geralmente com o verbo fé ( querer). Ex.: Mo fé kí o wá - Eu quero que você venha.
, conj. A fim de que, de modo que, com a intenção de.
, adv. Antes de. Ex.: kí èmi tó dé - Antes de eu chegar .
, part. Usada entre duas palavras para dar sentido "qualquer". Ex.: Enikéni - Qualquer pessoa. 
, v. Cumprimentar, saudar, aclamar. Visitar. Dever. Ex.: Mo kí i - Eu o saudei. 
Ki, v. Ser grosso, denso, viscoso, compacto.
, v. Comprimir, apertar, pressionar. Proclamar, declinar qualidades. Definir. Pôr fumo no cachimbo. Prender (uma pessoa).
, adv. Não. Faz a negativa dos verbos no tempo futuro e condicional, antes das partículas verbais yíò, ó, ìbá. Fica localizado entre o sujeito eo verbo. Èmi kì ó lọ mọ́ - Eu não irei mais. Kì bá má kú - Ele não teria morrido.
Òmìnira, s. Liberdade.
Àti, Conj. E. Usada entre dois nomes, mas não liga verbos. 
Ìlómìnira, s. Independência. 
Báyìí, adv. Assin, desse modo, dessa maneira, agora.
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que
alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v.  Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco
ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì - Aquele chapéu. 
jọ́-iwájú, s. Futuro. 
Ìsisìyí, adv. Agora, no presente momento.
Ìgbà tí mbọ̀, s. Futuro. 
Ààmin, àmí, s. Amém, assim seja.