O lè Kẹ́kọ̀ọ́ èdè yorùbá pẹ̀lú Olùkọ́ Orlandes o sì, síwájú sí i, jẹ́ kí àwọn òrìṣà darí ẹ padà sí ìlú ìbílẹ̀ rẹ. Kí èrò inú rẹ lílágbára ṣẹ, òmìnira,
yan ohun tí ó tọ́ o sì di olórí rere - Aprenda yorubá com o professor Orlandes e, além disso, deixe os orixás guiá-lo de volta à origem. Que vossa mente seja forte, livre, faça boas escolhas e se torne olórí rere.
Àwọn ìṣòro ìgbé ayé ẹ̀dá tó ti ta gbòǹgbò, bí àìrílégbé àti òṣì ṣòro mú kúrò pátápátá. Problemas sociais que já existem há muito tempo, como o dos sem-teto e a pobreza, são difíceis de eliminar. Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário). Ìwé gbédègbéyọ̀ (Vocabulário).
Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; nente caso, é posicionado antes do substantivo. Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas. Wọn, pron. poss. Deles, delas. Ìṣòro ìgbé ayé ẹ̀dá, s. Problemas sociais. Ìgbé-àiyé, ìgbé ayé, ìgbà-àiyé, s. Vida, tempo de vida. Ìgbé, s. Usado para composição de palavras. Gbé, v. Morar, viver em determinado lugar. Igbe, s. Grito, choro, clamor. Ìtàn ìgbé-àiyé tí atikaraẹni kọ, s. Autobiografia. Ẹ̀dá, s. Criatura, criação, qualquer coisa viva. Ìṣòro, s. Dificuldade, problema. Tó ti ta gbòǹgbò, adj Que já existem há muito tempo, enraizado. Tó, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler. Tó, adj. Suficiente, bastante. Tó, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão. Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele. Tí, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo. Tí, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que. Tí, prep. Desde que. Tí, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo. Tí, adv. Onde, quando. Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai). Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa. Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular. Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está. Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada. Ti, àti, conj. E. Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?. Ta, pron. interrog. Quem. Referente a substantivos pessoais. Ta, v. Atirar, arremessar, dar um tiro. Chutar, dar um coice como um cavalo. Esparramar, entornar, pingar , borrifar. Dar um laço, dar um nó. Abrir um abcesso, sair. Picar , perfurar com bico, furar. Jogar o jogo de ayò, jogar na loto, jogar cartas. Executar, agir. Ressoar, vibrar, mover-se. Esticar, dilatar. Ser frio, ser friorento. Cair, esparramar-se. Queimar. Dar, oferecer. Ser persistente. Tà, v. Vender, expor à venda. Tá, v. Procurar às cegas por. Faltar. Gbòǹgbò, s. Raiz. Bí ...bá ti, adv. Tanto tempo quanto, como, quando. Bí, prep. Como, da mesma forma que. Bí, v. 1. Perguntar, indagar de alguém, comunicar. Também usado para formar frases interrogativas; nesse caso, é posicionado no fim da frase. 2. Entregar, distribuir. 3. Gerar, dar nascimento a. 4. Estar zangado, aborrecer. Bí, conj. v. aux. Se. Indica uma condição. Àìrílégbé, s. Tem-teto, sem-abrigo. Tí kò ní ilẹ̀, adj. Sem-terra. Àti, conj. E. Usada entre dois nomes, mas não liga verbos. Òṣì, s. Pobreza, miséria, indigência. Múkúrò, v. Afastar, remover, retirar. Pátápátá, adv. Completamente, inteiramente.
Díẹ̀ lára àṣà ìfiniṣẹrú táa mọ̀ láyé ìsinyìí ni fífipá kó èèyàn ṣiṣẹ́, lílo ìyàwó bí ẹrú, fífini sọfà, kíkó ọmọdé ṣiṣẹ́, àti lọ́pọ̀ ìgbà kíkó èèyàn ṣiṣẹ́ aṣẹ́wó. Entre as formas que a escravidão contemporânea assume estão trabalhos forçados, casamento servil, escravidão por dívida, trabalho infantil e, muitas vezes, prostituição.
Díẹ̀ lára, prep. Entre. Lára, prep. Entre, no meio de, um Àṣà ìfiniṣẹrú, s. Prática da escravidão. Ìfiniṣẹrú, s. Escravidão. Ìfiniṣẹrú táa mọ̀ láyé ìsinyìí, s. Escravidão contemporânea. Táa mọ̀ láyé ìsinyìí, adj. Contemporânea, que conhecemos hoje. L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i. Ní, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé) Ní, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní". Ní, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática. Ní, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar. Ni, v. Ser, é. Nì, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu. Fífì, s. Ato de balançar de modo ondulante. Fífi, part. Geralmente usada como prefixo para dar força verbal à palavra, dando a ideia de fazer uso ou compelir. É formada a partir do verbo fi, mais o prefixo í e a repetição da consoante do verbo. Fífini sọfà, s. Escravidão por dívida. Kó, v. Juntar, coletar, empilhar, levar várias coisas. Pilhar, saquear, roubar, capturar, despojar. Contrariar. Pedir emprestado. Apressar, precipitar. Kò, ò, adv. Não. Faz a negativa dos verbos regulares. Kó, adj. Duro, rígido, pegajoso por estar muito maduro. Kò, v. Encontrar-se com, confrontar, reunir. Atiçar. Ti ènìà, adj. Humano. Ẹ̀dà èèyàn, s. Homem, ser humano. O indivíduo que pertence à espécie humana. Èèyàn, s. Povo, gente, pessoas. Ajọ̀bọ, irúọmọnìyàn, àwọn irúọmọnìyàn, s. Hominoidea. A superfamília de mamíferos, incluindo macacos antropóides e os seres humanos. Ọmọnìyàn, ọmọ ènìyàn, s. Homo sapiens. Ènìà, ènìyàn, s. Pessoa. É também usado de forma impessoal para significar povo, seres humanos, alguém. Aráàlú, s. Povo do lugar, da cidade, da região. Ará, ènìyàn, s. Povo. Iye ènìyàn inú ìlú, s. População. Ọ̀pọ̀ ènìà aláìníláárí, àwọn "ọmọ ìta", s. Plebe, populacho, povo, ralé, populaça. Ìṣiṣẹ́, s. Operação, trabalho, labuta. Ìmú ṣiṣẹ́, s. Operação. Ìṣẹ́ ṣíṣe, s. Exercício, produtividade. Ìṣẹ́ ṣíṣe ohun, s. Operação, funcionamento, atuação.
Ṣeṣẹ́, v. Trabalhar, fazer uma tarefa.
Ṣiṣẹ́, v. Trabalhar, labutar.
Ṣíṣẹ́, v. Preocupar-se, afligir-se. Ṣìṣe, v. Cometer um erro. Ṣíṣẹré, s. Ato de jogar, , ato de brincar. Ṣíṣẹ́, adj. Rompimento. Ṣíṣe, adj. Possível de ser feito. Ṣíṣí, adj. Aberto. Ṣìṣì, adv. Febrilmente. Ṣíṣì, adj. Perdido, ausente. Fífipá kó èèyàn ṣiṣẹ́, s. Trabalho forçado. Lílo ìyàwó bí ẹrú, adj. + s. Casamento servil, uso de uma esposa como escrava. Di ẹrú, adj. Escravizado. Òwò ẹrú, oko ẹrú; títà àti ríra ènìyàn. s. Escravidão. Ti ìgbà ìsisìyí, ti ìgbàlodé, adj. Moderno. Òwò ẹrú, oko ẹrú, títà àti ríra ènìyàn, s. Escravatura, escravidão, escravocracia. Olówò ẹrú, olóko ẹrú, s. Escravocrata. Ẹrú, s. Escravo, cativo. Bí ...bá ti, adv. Tanto tempo quanto, como, quando. Bí, prep. Como, da mesma forma que. Bí, v. 1. Perguntar, indagar de alguém, comunicar. Também usado para formar frases interrogativas; nesse caso, é posicionado no fim da frase. 2. Entregar, distribuir. 3. Gerar, dar nascimento a. 4. Estar zangado, aborrecer. Bí, conj. v. aux. Se. Indica uma condição. Lílo, ìlò, adj. Uso. Lílò, adj. Prático, útil. Ìyàwó, s. Esposa. Ìyàwó bí ẹrú, s. Casamento servil, uso de uma esposa como escrava. Kíkó, adj. Amontoado. Kíkójáde, s. Remoção. Kíkó ọmọdé ṣiṣẹ́, s. Trabalho infantil. Ọmọdé ṣiṣẹ́, s. Trabalho infantil. Lọ́pọ̀, lólù, v. Emaranhar-se, entrelaçar. Lọ́pọ̀lọ́pọ̀, adv. Em grande quantidade, em grande número, muitíssimo. Lọ́pọ̀ ìgbà, adv. Muitas vezes. Èèyàn ṣiṣẹ́ aṣẹ́wó, iṣẹ́ aṣẹ́wó, s. Prostituição. Àti, conj. E. Usada entre dois nomes, mas não liga verbos.
Àwọn ọgbọ́n àrékérekè, s. Atos astutos, politicagens, politicalhas, politiquices, politiquismos. Ọgbọ́n àrékérekè, s. Politicagem, pensamento fraudulento. Àbẹ̀tẹ́lẹ̀, s. Propina, suborno. Rògbòdìyàn òṣèlú gbilẹ̀, s. Instabilidade política. Rògbòdìyàn òṣèlú gbilẹ̀, àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbígbà ti ba àwọn ilé ẹjọ́ jẹ́, àgàbàgebè ti sọ ẹ̀sìn dìdàkudà láwùjọ - A instabilidade política era comum, a propina manchava os tribunais e a hipocrisia rompia a estrutura religiosa da sociedade.
Ààrẹ, s. Presidente.
Ìdìtẹ̀ gbàjọba, s. Golpe de Estado. Olùṣe ìdìtẹ̀ gbàjọba, s. Golpista. Ṣe, v. Fazer, causar, desempenhar. Ser. Olùṣe, s. Aquele que faz. Fanpaya, àǹjọ̀nnú, s. Vampiro. Ábúsálómù, s. Absalão. Kò, ò, adv. Não. Faz a negativa dos verbos regulares. Kò sí, v. Forma negativa do verbo wà (estar, existir, haver). Kò sí owó kò sí orò - sem dinheiro não há obrigação. Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; nente caso, é posicionado antes do substantivo. Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas. Wọn, pron. poss. Deles, delas. Atete rò tẹlẹ, s. Premissa. Imúwá fún ìfiyèsí, ìmọ̀ràn, àbá, s. Proposição Ágúmẹ́ntì, s. Argumento. Aríyànjiyàn, s. Argumento, disputa. Ọ̀rọ̀, s. Termo, palavra, assunto, expressão. Lápẹrẹ, lámì, adj. Simbólico. Bí iṣe, bí ìwà, ti àṣà, bí ti ìrísí, adj. Formal. Iyè inú, iyè, ìro, s. Ideia. Ṣàṣàrò, v. Matutar, raciocinar, discorrer, cuidar, cogitar, cismar, ruminar, considerar, ponderar, pensar. Rò, v. Pensar, raciocinar, imaginar, conceber, meditar. Relatar, contar, reclamar, queixar-se. Preparar, mexer. Vagar no sentido de arejar a cabeça. Ìrogún, s. Instilação, indução. Ìdí, èrèdí; èrò, ìpìlẹ̀, s. Razão. Ìrònú, s Raciocínio, pensamento, reflexão, cogitação. Ìṣe ti ṣàṣàrò, s Ação de raciocinar. Ìrònú lílo ọgbọ́n, s. Raciocínio lógico. Èrò orí ìdí, s. Raciocínio. Ìmúkúrò, s. Dedução, remissão, indicação. Ìyọkúrò, s. Dedução, extração, processo de subtração. Ìyọjáde, s. Dedução, aparecimento, ato de sair para fora, brotar. Ẹ̀kọ́, s. Dedução, aula, educação, instrução. Ọgbọ́n lámì, s. Lógica simbólica Ọgbọ́n bí ti ìrísí, s. Lógica formal. Èrò, s. Opinião, doxa, parecer, gosto, juízo, crença, palpite. Ìdájọ́, s. Juízo, julgamento, sentena pronunciada, condenação. Ìro, ìrònú, s. Pensamento. "A Filosofia afroperspectivista define o pensamento como movimento de ideias corporificadas, porque só é possível pensar através do corpo. Este, por sua vez, usa drible e coreografia como elementos que produzem conceitos e argumentos" (Renato Noguera). Aríyànjiyàn ìmúkúrò, s. Argumento dedutivo. Aríyànjiyàn ìrogún, s. Argumento indutivo. Ìjọra, àjọra, s. Semelhança, analogia. Ìfiwé, s. Comparação, analogia. Apéerẹìgbìyànjú, s. Analogia Aríyànjiyàn nípa Apéerẹìgbìyànjú, s. Argumento por analogia. Lílo ọgbọ́n ìronú, adj. Lógico.. Aríyànjiyàn kò sí ọgbọ́n, s. Argumento sem lógica. Aríyànjiyàn láìlágbára, aríyànjiyàn bí olókùnrùn, aríyànjiyàn tí kò jámọ́, s. Argumento inválido. Ọgbọ́n kúántù, s. Lógica quântica. Ọgbọ́nkọ́gbọ́n, ọgbọ́n tó ń dá, ọgbọ́n ẹ̀wẹ́, ètekéte, s. Estratégia. Ète, s. Propósito, plano, projeto, intenção. Ẹ̀tàn, s. Estratégia, atração, armadilha, engodo, fraude, decepção. Ọ̀nà ọgbọ́n, s. Estratégia. Ọ̀nà, s. Caminho. Ọgbọ́n, s. Sabedoria. Fífi ọgbọ́n yí ọ̀rọ̀ po, s. A manipulação das informações. Àrékérekè, àré kérekè, àrékendá, s. Deslealdade, falsidade, astúcia. Àrékendá, s. Um procedimento duplo. Tí, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo. Tí, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que. Tí, prep. Desde que. Tí, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo. Tí, adv. Onde, quando. Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai). Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa. Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular. Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está. Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada. Ti, àti, conj. E. Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Àwọn fídíò lórí filọ́sọ́fi ti Áfríkà. Vídeos sobre filosofia africana. 1. A dimensão ético-política de Ubuntu: Uma proposta para a superação do racismo em 'nuestra América' 2. Filosofia e religião Africana sobre sexualidade. Manuel Cochole 3. Mitologia e Simbologia Egípcia - O Livro dos Mortos Egípcio ou Livro da Saída à Luz do Sol 4. Mitologia egípcia - Isis Osiris e Hórus
5. Papo preto | o que é afrocentrar?
6. UBUNTU + KUTA ; Filosofia Africana 7. Café Filosófico Vera Borges: Filosofia Africana 8. História da Resistência Negra no Brasil - Documentário de José Carlos Asbeg.
9. Provocações - Especial Consciência Negra
10. Filósofo Renato Noguera fala a África como berço da filosofia - Jornal Futura - Canal Futura 11. Devemos enfrentar o extermínio da juventude negra de forma sistêmica 12. Renato Noguera - Namorar pra que? 13. Diversidade, Racismo e Produção de Saberes. 14. Atlântico Negro - Na Rota dos Orixás. 15. Achille Mbembe: A era do humanismo está terminando. Àwọn búlọ́ọ̀gì àti ojú-òpó-wẹ́ẹ̀bù lórí filọ́sọ́fi ti Áfríkà.
Blogs e sites sobre filosofia africana. 1. AFROPERSPECTIVIDADE: POR UMA FILOSOFIA QUE DESCOLONIZA Fonte: http://negrobelchior.cartacapital.com.br/afroperspectividade-por-uma-filosofia-que-descoloniza/ 2. Ubuntu: filosofia africana confronta poder autodestrutivo do pensamento ocidental, avalia filósofo Fonte: http://www.geledes.org.br/ubuntu-filosofia-africana-confronta-poder-autodestrutivo-do-pensamento-ocidental-avalia-filosofo/#gs.8ExhTM4 3. Os sete princípios na filosofia de Maulana Karenga Fonte: https://psicologiaeafricanidades.wordpress.com/2011/12/27/vamos-aprender-e-celebrar-a-kwanzaa/ 4. A Crítica da Razão Negra Fonte: http://www.geledes.org.br/critica-da-razao-negra-achille-mbembe/#gs.kJDWwYA 5. A Filosofia é de origem Africana – Dr Molefi Kete Asante Fonte: https://elegbaraguine.wordpress.com/2016/03/29/a-filosofia-e-uma-origem-africana-dr-molefi-kete-asant/ 6. Uma origem africana da Filosofia mito ou realidade? Molefi Kete Asante https://pretaegorda.blogspot.com.br/2015/11/uma-origem-africana-da-filosofia-mito.html 7. Textos diaspóricos. http://filosofia-africana.weebly.com/textos-diaspoacutericos.html 8. Filosofando com sotaques africanos e indígenas. http://anpof.org/portal/index.php/en/comunidade/coluna-anpof/1089-filosofando-com-sotaques-africanos-e-indigenas 9. Concepção e percepção de tempo e de temporalidade no Egipto Antigo https://cultura.revues.org/1282 10. ALÉM DO DETERMINISMO: A FENOMENOLOGIA DA EXISTÊNCIA FEMININA AFRICANA - Bibi Bakare-Yusuf http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/bibi_bakare-yusuf_-_al%C3%A9m_do_determinismo._a_fenomenologia_da_exist%C3%AAncia_feminina_africana.pdf 11. NECROPOLÍTICA -Achille Mbembe http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/achile_mbembe_-_necropol%C3%ADtica.pdf 12. “As sociedades contemporâneas sonham com o apartheid” http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/achille_mbembe_-_as_sociedades_contempor%C3%A2neas_sonham_com_o_apartheid__entrevista_.pdf 13. GOVERNO POR CONSENSO: UMA ANÁLISE DE UMA FORMA TRADICIONAL DE DEMOCRACIA - Edward Wamala http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/edward_wamala_-_governo_por_consenso._uma_an%C3%A1lise_de_uma_forma_tradicional_de_democracia.pdf 14. A universalidade de Frantz Fanon - Achille Mbembe http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/achile_mbembe_-_a_universalidade_de_frantz_fanon.pdf 15. A NOÇÃO DE PESSOA NA ÁFRICA NEGRA - Amadou Hampaté Bâ http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/amadou_hampat%C3%A9_b%C3%A2_-_a_no%C3%A7%C3%A3o_de_pessoa_na_%C3%A1frica_negra.pdf 16. A tradição viva - A. Hampaté Bâ http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/amadou_hampat%C3%A9_b%C3%A2_-_a_tradi%C3%A7%C3%A3o_viva.pdf 17. Origem dos antigos egípcios - Cheikh Anta Diop http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/cheikh_anta_diop_-_origem_dos_antigos_egipcios.pdf 18. AS RELIGIÕES AFRICANAS DESDE UM PONTO DE VISTA FILOSÓFICO - Kwasi Wiredu http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/kwasi_wiredu_-_as_religi%C3%B5es_africanas_desde_um_ponto_de_vista_filos%C3%B3fico.pdf 19. IDENTIDADE PESSOAL NA METAFÍSICA AFRICANA - Leke Adeofe http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/leke_adeofe_-_identidade_pessoal_na_metaf%C3%ADsica_africana.pdf 20. Como não se deve comparar o pensamento africano com o ocidental - Kwasi Wiredu http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/como-n%C3%A3o-comparar-o-pensamento-tradicional-africano_-wiredu.pdf 21. Nkolo Foé - África em diálogo, África em autoquestionamento: universalismo ou provincialismo? “Acomodação de Atlanta” ou iniciativa histórica? http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/nkolo_fo%C3%A9_-_%C3%81frica_em_di%C3%A1logo_%C3%81frica_em_autoquestionamento__universalismo_ou_provincialismo%C2%BF_%E2%80%9Cacomoda%C3%A7%C3%A3o_de_atlanta%E2%80%9D_ou_iniciativa_hist%C3%B3rica%C2%BF.pdf 21. A FILOSOFIA DO UBUNTU E UBUNTU COMO UMA FILOSOFIA - Mogobe B. Ramose http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/texto16.pdf 22. Mogobe B. Ramose - A ética do ubuntu http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/mogobe_b._ramose_-_a_%C3%A9tica_do_ubuntu.pdf 23. Marie Pauline Eboh - Teia androcêntrica e filosofia ginista http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/marie_pauline_eboh_-_teia_androc%C3%AAntrica_e_filosofia_ginista.pdf 24. Manisa Salambote Clavert - Da densa floresta onde menino entrei e homem saí.. http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/manisa_salambote_clavert_-_da_densa_floresta_onde_menino_entrei_e_homem_sa%C3%AD.pdf 25. Luis Tomas Domingos - visão africana bantu da natureza http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/luis_tomas_domingos_-_vis%C3%A3o_africana_bantu_da_natureza.pdf 26 - PESSOA E COMUNIDADE NO PENSAMENTO AFRICANO - Kwame Gyekye http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/kwame_gyekye_-_pessoa_e_comunidade_no_pensamento_africano.pdf 27. PATRIOTAS COSMOPOLITAS - Kwame Anthony Appiah
http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/kwame_anthony_appiah_-_patriotas_cosmopolitas.pdf 28. Paulin Hountondji - Conhecimentos de África, conhecimento de africanos: Duas perspectivas sobre os Estudos Africanos
http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/paulin_hountondji_-_conhecimentos_de_%C3%81frica_conhecimento_de_africanos._duas_perspectivas_sobre_os_estudos_africanos.pdf 29. Oyèrónké Oyěwùmí - Laços familiares/ligações conceituais. Notas africanas sobre epistemologias feministas http://filosofia africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/oy%C3%A8ronk%C3%A9_oy%C3%A8w%C3%BAmi_-_la%C3%A7os_familiares-liga%C3%A7%C3%B5es_conceituais._notas_africanas_sobre_epistemologias_feministas.pdf 30. Oyèrónké Oyěwùmí - Conceitualizando o gênero. Os fundamentos eurocêntricos dos conceitos feministas e o desafio das epistemologias africanas http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/oy%C3%A8r%C3%B3nk%C3%A9_oy%C4%9Bw%C3%B9m%C3%AD_-_conceitualizando_o_g%C3%AAnero._os_fundamentos_euroc%C3%AAntrico_dos_conceitos_feministas_e_o_desafio_das_epistemologias_africanas.pdf 31. Okot p’Bitek - A sociabilidade do eu
http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/a-sociabilidade-do-eu_bitek.pdf 32. Mogobe B. Ramose - Sobre a Legitimidade e o Estudo da Filosofia Africana http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/mogobe_b._ramose_-_sobre_a_legitimidade_e_o_estudo_da_filosofia_africana.pdf 33. Kibujjo M. Kalumba - Filosofia da Sagacidade. Sua metodologia, resultados e significância e futuro http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/kibujjo_m._kalumba_-_filosofia_da_sagacidade._sua_metodologia_resultados_e_signific%C3%A2ncia_e_futuro.pdf 34. Joseph I. Omoregbe - Filosofia Africana: Ontem e hoje http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/joseph_i._omoregbe_-_filosofia_africana._ontem_e_hoje.pdf 35. John Mbiti - O mal no pensamento africano http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/john_mbiti_-_o_mal_no_pensamento_africano.pdf 36. Jean-Godefroy Bidima - Da travessia. Contar experiências, partilhar o sentido http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/jean-godefroy_bidima_-_da_travessia._contar_experi%C3%AAncias_partilhar_o_sentido.pdf 37. J. Benibengor Blay - Nkrumah: o Pan-africano http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/j._beningor_blay_-_nkrumah._o_pan_africano.pdf 38. Honorat Aguessy - Visões e percepções tradicionais http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/honorat_aguessy_-_vis%C3%B5es_e_percep%C3%A7%C3%B5es_tradicionais.pdf 39. Gerson Geraldo Machevo - A Reconstrução do Discurso Identitário Africano em Valentin Yves Mudimbe mudimbfilosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/gerson_geraldo_machevo_-_a_reconstrução_do_discurso_identitário_africano_em_valentin_yves_e.pdf 40 - Emmanuel Chukwudi Eze - A filosofia moderna ocidental e o colonialismo africano http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/a-filosofia-moderna-e-o-colonialismo-africano_-emmanuel-eze.pdf 41. Didier N. Kaphagawani & Jeanette G. Malherbe - Epistemologia africana http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/didier_n._kaphagawani___jeanette_g._malherbe_-_epistemologia_africana.pdf 42. Banza Mwepu Mulundwe & Muhota Tshahwa - Mito, Mitologia e Filosofia Africana http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/banza_mwepu_mulundwe___muhota_tshahwa_-_mito_mitologia_e_filosofia_africana.pdf 43. Achile Mbembe - As formas africanas de auto-inscrição http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/achile_mbembe_-_as_formas_africanas_de_auto-inscri%C3%A7%C3%A3o.pdf 44. Abel kouvouama - Pensar a política na África http://filosofia-africana.weebly.com/uploads/1/3/2/1/13213792/abel_kouvouama_-_pensar_a_pol%C3%ADtica_na_%C3%81frica.pdf 45. Filosofia Africana https://politica210.wordpress.com/tag/filosofia-africana-tres-correntes-filosoficas-africa-angola-hitler-samussuku-luvale-faculdade-de-ciencias-sociais-ciencia-politica/ 46. Filosofia Africana na Antiguidade http://blog.educahelp.com/ensinamentos-sobre-filosofia-africana-na-antiguidade/ 47. Amenemope e a filosofia africana http://amenemopefilosofoantigo.blogspot.com.br/ 48. NOGUERA, Renato. A ética da serenidade: O caminho da barca e a medida da balança na filosofia de Amen-em-ope: 2013. http://www.ensaiosfilosoficos.com.br/Artigos/Artigo8/noguera_renato.pdf 49. Discussões Sobre a Origem da Filosofia e o Racismo Epistêmico https://www.geledes.org.br/discussoes-sobre-origem-da-filosofia-e-o-racismo-epistemico/ 50. Os gregos roubaram a filosofia dos africanos, por Yeye Akilimali https://www.geledes.org.br/os-gregos-roubaram-filosofia-dos-africanos-por-yeye-akilimali/ 51. Introdução à afrocentricidade. Por Renato Nogueira Jr. https://afrocentricidade.files.wordpress.com/2016/03/introducao-a-afrocentricidade.pdf
Filosofia africana. http://filosofia-africana.weebly.com/textos-africanos.html Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário). Ìwé gbédègbéyọ̀ (Vocabulário).
Fídíò, fídéò, s. Vídeo.
Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas.. Indicador de plural. Búlọ́ọ̀gì, wẹ́ẹ̀bù aláfikù lémọ́lémọ́, s. Blog, blogue, diário online. blog é uma palavra que resulta da simplificação do termo weblog. Este, por sua vez, é resultante da justaposição das palavras da língua inglesa web e log. Web aparece aqui com o significado de rede (da internet) enquanto que log é utilizado para designar o registro de atividade ou desempenho regular de algo. Numa tradução livre podemos definir blog como um diário online. Wọ inú búlọ́ọ̀gì, v. Blogar. Ter acesso à área reservada de um site ou programa de computador através de um login, com nome de usuário e senha; fazer login, acessar, entrar. Búlọ́ọ̀gì, wẹ́ẹ̀bù aláfikù lémọ́lémọ́, s. Blog (diário online). Akọbúlọ́ọ̀gì, s. Blogueiro. Akọbúlọ́ọ̀gì, s. Bloguista. Ibùdó, s Acampamento, local, lugar, sítio, site na internet. Lórí Ìkànnì, orí íńtánẹ́ẹ̀tì, s On-line, online. Ìkànnì, s. Site. Kí ló wà lórí ìkànnì wa? - O que pode ser encontrado em nosso site? Ojú-òpó-wẹ́ẹ̀bù, ibiìtakùn, s. Site. Ojú-òpó wẹ́ẹ̀bù, s. Site da web. L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i. Ní, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé) Ní, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní". Ní, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática. Ní, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar. Ni, v. Ser, é. Nì, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu. Tí, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo. Tí, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que. Tí, prep. Desde que. Tí, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo. Tí, adv. Onde, quando. Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai). Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa. Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular. Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está. Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada. Ti, àti, conj. E. Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?. Àti, Conj. E. Usada entre dois nomes, mas não liga verbos. Nípa, nípasẹ̀, adv. Sobre, acerca de, concernente a. Kọjá, prep. Sobre, além de. Ní orí, lórí, lérí, prep. Sobre, em cima de, cerca de, acerca de, a respeito de. Lórísórí, prep. Em, por, ao. sobre. Sórí, prep. Para cima de. Nípati, prep. Conforme. Lókè, ní òkè, prep. Acima, no alto de. Áfríkà, Áfíríkà, s. África.
Àwọn ẹ̀sìn Áfíríkà-Bràsíl fẹ́ ṣe ẹjọ́ Orílẹ̀-Èdè náà ní Ilé ẹjọ́ Àjọdá ti Amẹ́ríkà. As religiões afro-brasileiras querem processar o Estado na Corte Interamericana.
Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; nente caso, é posicionado antes do substantivo. Ẹlẹ́sìn, s. religioso Ìwà ẹ̀tanú, s. Conduta preconceituosa Àìfàyègba ẹ̀sìn mìíràn, s. Intolerância religiosa. Lọ sílé ẹjọ́, v. Mover um processo judicial. Ilé ẹjọ́ Àjọdá ti Amẹ́ríkà, s. Corte Interamericana. Orílẹ̀-èdè, s. Estado. Ẹ̀sìn Áfíríkà-Bràsíl, s. Religião afro-brasileira. Fẹ́, v. Querer. Ṣe ẹjọ́, v. Processar. Náà, pron. dem. Aquele, aquela, aquilo. Náà, art. O, a, os, as. Náà, adv. e conj. pré-v. Também, o mesmo. Ń, v. Estar. Indicador de gerúndio. Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português. L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i. Ní, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé) Ní, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní". Ní, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática. Ní, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar. Ni, v. Ser, é. Nì, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu. Tí, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo. Tí, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que. Tí, prep. Desde que. Tí, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo. Tí, adv. Onde, quando. Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai). Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa. Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular. Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está. Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada. Ti, àti, conj. E. Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Mátírísì, àkójọ elétò-ìtọ́kasí, s. Matriz. Àjọdá, s. Uniforme. Ilé ẹjọ́, s. Tribunal, corte.