quarta-feira, 9 de maio de 2018

Friedrich Nietzsche

                                                       
 Kọfí nípa ìmọ̀ ọgbọ́n orí (café filosófico).





Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).

Kọfí, s. Café.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti ìmòye, 
nípa ìmọ̀ ọgbọ́n orí, nípa filọ́sọ́fi, adj. Filosófico. 
Ìmòye, filọ́sọ́fi, ìmọ̀ ọgbọ́n orí, s. Filosofia. Àwọn ìbéèrè nípa ìmọ̀ ọgbọ́n orí tí wọ́n ń gbé dìde - Questões filosóficas levantadas.
Nípa, nípasẹ̀, adv. Sobre, acerca de, concernente a.
Kọjá, prep. Sobre, além de. 
Ní orí, lórí, lérí, prep. Sobre, em cima de, cerca de, acerca de, a respeito de. 
Lórísórí, prep. Em, por, ao. sobre. 
Sórí, prep. Para cima de. 
Nípati, prep. Conforme. 
Lókè, ní òkè, prep. Acima, no alto de.

Ọgbọ́n, s. Sabedoria, senso, arte.
Ìmọ̀, s. cultura, saber. conhecimento.
Ìjìnlẹ̀, s. Profundidade, intensidade.

Àwọn ọgbọ́n àrékérekè, s. Atos astutos, politicagens, politicalhas, politiquices, politiquismos.
Ọgbọ́n àrékérekè, s. Politicagem, pensamento fraudulento. 
Àbẹ̀tẹ́lẹ̀, s. Propina, suborno.
Rògbòdìyàn òṣèlú gbilẹ̀, s. Instabilidade política. Rògbòdìyàn òṣèlú gbilẹ̀, àbẹ̀tẹ́lẹ̀ gbígbà ti ba àwọn ilé ẹjọ́ jẹ́, àgàbàgebè ti sọ ẹ̀sìn dìdàkudà láwùjọ - A instabilidade política era comum, a propina manchava os tribunais e a hipocrisia rompia a estrutura religiosa da sociedade.

Ààrẹ, s. Presidente.
Ìdìtẹ̀ gbàjọba, s. Golpe de Estado.
Olùṣe ìdìtẹ̀ gbàjọba, s. Golpista.
Ṣe, v. Fazer, causar, desempenhar. Ser.
Olùṣe, s. Aquele que faz.

Fanpaya, àǹjọ̀nnú, s. Vampiro.
Ábúsálómù, s. Absalão.
Kò, ò, adv. Não. Faz a negativa dos verbos regulares.
Kò sí, v. Forma negativa do verbo wà (estar, existir, haver). Kò sí owó kò sí orò - sem dinheiro não há obrigação.

Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; nente caso, é posicionado antes do substantivo.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.
Atete rò tẹlẹ, s. Premissa.
Imúwá fún ìfiyèsí, ìmọ̀ràn, àbá, s. Proposição
Ágúmẹ́ntì, s. Argumento.
Aríyànjiyàn, s. Argumento, disputa.
Ọ̀rọ̀, s. Termo, palavra, assunto, expressão.
Lápẹrẹ, lámì, adj. Simbólico.
Bí iṣe, bí ìwà, ti àṣà, bí ti ìrísí, adj. Formal.
Iyè inú, iyè, ìro, s. Ideia.
Ṣàṣàrò, v.  Matutar, raciocinar, discorrer, cuidar, cogitar, cismar, ruminar, considerar, ponderar, pensar.
, v. Pensar, raciocinar, imaginar, conceber, meditar. Relatar, contar, reclamar, queixar-se. Preparar, mexer. Vagar no sentido de arejar a cabeça.
Ìrogún, s. Instilação, indução.
Ìdí, èrèdí; èrò, ìpìlẹ̀, s. Razão.
Ìrònú, s Raciocínio, pensamento, reflexão, cogitação. 
Ìṣe ti ṣàṣàrò, s Ação de raciocinar. 
Ìrònú lílo ọgbọ́n, s. Raciocínio lógico.  
Èrò orí ìdí, s. Raciocínio.
Ìmúkúrò, s. Dedução, remissão, indicação. 
Ìyọkúrò, s. Dedução, extração, processo de subtração.
Ìyọjáde, s. Dedução, aparecimento, ato de sair para fora, brotar. 
Ẹ̀kọ́, s. Dedução, aula, educação, instrução.
Ọgbọ́n lámì, s. Lógica simbólica
Ọgbọ́n bí ti ìrísí, s. Lógica formal.
Èrò, s.  Opinião, doxa, parecer, gosto, juízo, crença, palpite. 
Ìdájọ́, s. Juízo, julgamento, sentena pronunciada, condenação.  
Ìro, ìrònú, s. Pensamento. "A Filosofia afroperspectivista define o pensamento como movimento de ideias corporificadas, porque só é possível pensar através do corpo. Este, por sua vez, usa drible e coreografia como elementos que produzem conceitos e argumentos" (Renato Noguera). 
Aríyànjiyàn ìmúkúrò, s. Argumento dedutivo.
Aríyànjiyàn ìrogún, s. Argumento indutivo.
Ìjọra, àjọra, s. Semelhança, analogia.
Ìfiwé, s. Comparação, analogia. 
Apéerẹìgbìyànjú, s. Analogia
Aríyànjiyàn nípa Apéerẹìgbìyànjú, s. Argumento por analogia.
Lílo ọgbọ́n ìronú, adj. Lógico..
Aríyànjiyàn kò sí ọgbọ́n, s.  Argumento sem lógica.
Aríyànjiyàn láìlágbára, aríyànjiyàn bí olókùnrùn, aríyànjiyàn tí kò jámọ́, s. Argumento inválido.
Ọgbọ́n kúántù, s. Lógica quântica. 

Ọgbọ́nkọ́gbọ́n, ọgbọ́n tó ń dá, ọgbọ́n ẹ̀wẹ́, ètekéte, s. Estratégia. 
Ète, s. Propósito, plano, projeto, intenção.
Ẹ̀tàn, s. Estratégia, atração, armadilha, engodo, fraude, decepção.
Ọ̀nà ọgbọ́n, s. Estratégia.
Ọ̀nà, s. Caminho.
Ọgbọ́n, s. Sabedoria.
Fífi ọgbọ́n yí ọ̀rọ̀ po, s. A manipulação das informações.

Àrékérekè, àré kérekè, àrékendá, s. Deslealdade, falsidade, astúcia.
Àrékendá, s. Um procedimento duplo.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.

Orí, s. Cabeça.
Ẹ̀fọ́, s; Um vegetal.
Ríró, s.Ato de ficar de pé.
Ríro, s. Ato de cavar.
Rírò, v, Raciocinar, refletir, pensar.
Rírò, s. Proposta, esboço.
Kún, v. Encher, estar cheio.
Èròjà, s. Ingrediente, substância.



terça-feira, 8 de maio de 2018

Espírito Núbio

Ẹ̀mí ará nubia: ẹ̀sìn ìbílẹ̀  àti  ìtàn àròsọ lásán tẹ̀mí.                                                 
Espírito núbio:  religião antiga e mitologia espiritual.





Imagem

Lupita Nyong'o como rainha núbia



Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).

Ẹ̀mí, s. Espírito.
Ará, s. Parente, habitante de um lugar, um conhecido, irmandade. Orílẹ̀-èdè Olómìnira àwọn Ará ilẹ̀ Ṣáínà - República Popular da China.
Ilẹ̀, s. Terra, solo, chão.
História , s. Historia antiga.
Ìtàn, s. Mitos, histórias. 
Àtijọ́, s. Tempo antigo.
Ílẹ̀ọba Kúṣì, s. O Reino de Kush.  (Sáàmù 104:18) Àwọn ewúrẹ́ òkè ńlá bíi àwọn ewúrẹ́ orí òkè Nubia tí ìwo wọn lẹ́wà gan-an, wà lára àwọn ẹ̀dá tí ẹsẹ̀ wọn le gírígírí ju gbogbo ẹ̀dá tó ń gbé orí àwọn òkè ńlá lọ - (Salmo 104:8) Os cabritos monteses — como o íbex-núbio, de chifres magníficos — estão entre os que escalam os montes com mais equilíbrio e segurança.
Ẹ́gíptì, s. Egito. 
Ìjba, s. Governo, reino.
Fáráò Ẹ́gíptì, s. Faraó do Egito.
Netjerikhet, Djoser, s.  Neterket, Djozer, Zhoser ou Geser.
Ilẹ̀ Nubia, s. Núbia.
Àròsọ inú ìmọ̀ ìjìnlẹ̀, s. Ficção científica.
Ìtàn àtẹnudẹ́nu, s. Lenda.
Àròsọ lásán, ìtàn àròsọ, èrò èké, ìtàn àròsọ lásán, s. Mito.
Àwọn ẹ̀sìn ayé àtijọ́, s. Religiões antigas.
Agbára ìsúnniṣe, s. Inspiração.
Ìtọ́sọ́nà, s. Orientação. 
Ìtàn àròsọ kan táwọn Gíríìkì àtàwọn ará Róòmù, s. Mitologia grega e e romana. 
Ìtàn àròsọ àwọn Gíríìkì, Mitologia grega.
Ìtàn ìwáṣẹ̀ ilẹ̀ Íjíbítì, s. Mitologia egípcia. Nínú ìtàn ìwáṣẹ̀ ilẹ̀ Íjíbítì, Bes yìí ni ọlọ́run àríyá, oníwà pálapàla sì ni” -  Na mitologia egípcia, Bes é o deus lascivo das festanças”.
Àwọn Néfílímù, s. Nefilins. Àwọn Néfílímù Nínú Ìtàn Ìwáṣẹ̀ Kẹ̀? - Os nefilins na mitologia?
Ìtàn ìwáṣẹ̀ àwọn ará Bábílónì, s. Mitologia  babilônica.
Oúnjẹ tẹ̀mí, s. Comida espiritual. 
Àwọn ohun tẹ̀mí wa ṣíṣeyebíye, s. Valores espirituais.
, conj. pré-v. E, além disso, também. Liga sentenças, porém, não liga substantivos; nesse caso, usar " àti". É posicionado depois do sujeito e antes do verbo.
Àti, Conj. E. Usada entre dois nomes, mas não liga verbos.

Ẹ̀sìn, ìsìn, s. Religião. 
Ẹ̀sìn ìbílẹ̀, s. Religião tradicional, religião originária.
Táò,  ìsìn Táò, s. Tao, taoísmo.
Ìṣe Búdà, s. Budismo.
Ìṣe kọnfukiọsi, s. Confucionismo.  
Híńdù, Ìṣehíndù‎, ẹ̀sìn-ìn Híndù, s. Hinduísmo
Ìsìláàmù, ìmàle, s. Islamismo.
Ìṣekèfèrí titun, s. Neopaganismo, wicca. 
Jaini, s. Jainismo.
Ìsìn àwọn Júù, s. Judaísmo
Ìsìn Sikh, s. Siquismo.
Ṣintó, ẹ̀sìn ìbílẹ̀ Jèpánù, s. Xintoísmo.
Ṣọ́ọ̀ṣì ti pẹ́ńtíkọ́sì, ìjọ ti pẹ́ńtíkọ́sì, ilé Ọlọ́run ti pẹ́ńtíkọ́sì, s. Igreja pentecostal.
Ìjọ Ajíhìnrere, s. Igreja evangélica.
Ìjọ Kátólìkì, Ṣọ́ọ̀ṣì Kátólíìkì, s Igreja católica.
Ẹ̀sìn Kristi, ìsìn Kristi, ẹ̀sìn onígbàgbọ́, kirisẹ́ńdọ̀mù, s. Cristianismo. 
Ìṣeìjọánglíkánì, s. Anglicanismo.
Ìjọ ilẹ̀ Ilẹ̀gẹ̀ẹ́sì, s. Igreja anglicana.
Ìṣepurẹsibiteriani, s. Presbiterianismo.
Ṣọ́ọ̀ṣì Mẹ́tọ́díìsì, s Igreja metodista.
Ìjọ onígbàgbọ́, s. Congregação cristã.
Ṣọ́ọ̀ṣì Pùròtẹ́sítáǹtì, s. Igreja protestante. 
Ìjọ Jéésù Lótìítọ́, s. Verdadeira Igreja de Jesus.
Ìṣeìjọkríslàm, ìṣekríslàm, ìṣekrísmàle, ìṣeìjọkrísmàle, ẹ̀sìn Krístì-ìmàle, s. Crislamismo. Sincretismo do cristianismo com o islã.
Ṣọ́ọ̀ṣì Ọ́tọ́dọ́ọ̀sì ti Ìlà Oòrùn , s. Igreja ortodoxa oriental.
Baháí, s. Fé bahá'í
Ẹ̀sìn òrìṣà, s. Religião de orixá. 
Kandomblé, s. Candomblé.
Santería, s. Santeria.
Fúdù, s Vodum, vodun, voodoo ou vodu.
Ìgbàgbọ́ pé ẹ̀mí wà nínú ohun gbogbo, s. Animismo.
Ìjọsìn Sátánì, s. Satanismo.
Àwa Ẹlẹ́rìí Jèhófà, s. Testemunhas de Jeová.
Ìjọ Jésù Krístì ti àwọn Ènìyàn Mímọ́ Ọjọ́-ìkẹ́hìn, s. Igreja de Jesus Cristo dos Santos dos Últimos Dias.
Ẹ̀sìn àgbọn, s. Religião do coco.
Àìgbọlọ́rungbọ́, àìgbà-pọ́lọ́run-wà, s. Ateísmo. 
Agbátẹrù ìgbàgbọ́ Ọlọ́run-kò-ṣeé-mọ̀, s. Agnosticismo. 
Iṣẹ́ àjẹ́, ié um feiticeiro, quebrou a escuridão , s. Sentimentos
Drogas, feitiçaria , feitiçaria , s. Magia.
Religião religiosa, eu acredito em demônios , s. Xamanismo.
Espiritismo, espiritismo , s. Espiritismo.
UMBANDA , s. Umbanda Mais de setenta milhões do Brasil, que disse que ele estava envolvido na religião kandomblé, Umbanda, Xangô, país Afro religiosa e outra - Diz-que Mais de 70 Milhões brasileiros, Direta ou indiretamente, estao ligado ao candomblé, umbanda, xangô e outras religiões afro-brasileiras.






segunda-feira, 7 de maio de 2018

MTST revela segredos e mentiras da CIA e do Juiz Moro no triplex do Guarujá

 Àwọn aláìrílégbé tó ń tú àṣírí aṣojú àwọn àjọ CIA (Àjọ Ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ Ìjọba Amẹ́ríkà) lórílẹ̀-èdè Bràsíl.
Sem tetos expõe agentes da CIA no Brasil.



Resultado de imagem para Moro é um agente da CIA

A imagem pode conter: 1 pessoa, texto

Descobre-se agora que as notas fiscais usadas por Moro como provas para condenar Lula pela reforma do triplex que não aconteceu são de empresas de Curitiba, cidade de Moro e Dallagnol. Como que a OAS, uma construtora de São Paulo, contrataria empresas de Curitiba para reformar um apartamento no Guarujá, a mais de 400km de distância? Não faz sentido, né? Pior: a reforma nunca aconteceu, não tem elevador e nem nada do apartamento de luxo que a Globo e a Record mostraram.


A farsa foi revelada. A Globo continua censurando e silenciando sobre a farsa da condenação, pois foi a própria Globo quem divulgou imagens de um apto lindo dizendo que era de Lula.

Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).

Àwọn, wọ́n - Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; nente caso, é posicionado antes do substantivo.
Wọn - A eles, a elas.
Wọn - Deles, delas.

Ìgbìmọ̀ Ológun Tó Ga Jù Lọ ní Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà, s. Pentágono, Departamento de Defesa dos Estados Unidos
Ilé Ẹ̀kọ́ Iṣẹ́ Ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ Ìjọba Àpapọ̀ ní orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà, s.  Federal Bureau of Investigation – FBI (em português: Gabinete Federal de Investigação).
Àjọ Ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ Ìjọba Amẹ́ríkà, s. Agência Central de Inteligência (CIA.)
Aṣojú àwọn àjọ CIA (Àjọ Ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́ Ìjọba Amẹ́ríkà), s. Agentes da CIA.
Tú àṣírí, v. Revelar o segredo, desmascarar. 
Fihàn, v. Mostrar, exibir, revelar, tornar visível.
Fi olubi náà hàn, v. Mostrar o culpado.
Àìrílégbé, s. Sem-abrigo, sem teto.
Aláìrílégbé, s. Desabrigado, pessoa sem teto.
Àwọn èèyàn tí kò rílé, s.  Pessoas desabrigadas.
Tí ò rílé gbé, adj. Sem teto.
Tí kò ní ilẹ̀, adj. Sem terra.
Ìrìnkánkán, s. Movimento.
Àwọn alátìlẹyìn òmìnira fáwọn obìnrin, s.  Feminismo.
Àjọ tó ń jà fẹ́tọ̀ọ́ obìnrin, s. Movimento feminista. 
Ìrìnkánkán àwọn Ẹ̀tọ́ Aráàlú ọmọ Áfríkà Amẹ́ríkà, s. Movimento dos direitos civis dos negros nos Estados Unidos.
Ìrìnkánkán ti àwọn òṣìṣẹ́ tí ò rílé gbé, s. Movimento dos Trabalhadores Sem Teto.
Ìrìnkánkán ti àwọn òṣìṣẹ́ tí kò ní ilẹ̀, s. Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra.
Ẹgbẹ́ tó ń ta ko ìlànà ìwà rere àti àjọṣe ẹgbẹ́-òun-ọ̀gbà, s. Movimento hippie. Ẹgbẹ́ ọ̀dọ́ kan tó dìde nílẹ̀ Yúróòpù àti Amẹ́ríkà láwọn ọdún 1960 jẹ́ ẹgbẹ́ tó ń ta ko ìlànà ìwà rere àti àjọṣe ẹgbẹ́-òun-ọ̀gbà - No mundo ocidental, o movimento hippie na década de 60 era uma rebelião contra os tradicionais valores morais e sociais.
Ẹgbẹ́ òṣèlú àtàwọn tó ń jà fún ẹ̀tọ́ aráàlú kó lè gbèjà àwọn mẹ̀kúnnù, s. Movimento social.
Ti lọ, adj. Desaparecido.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Títilọ, adv. Continuadamente, assim por diante.

Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.
Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.

, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.
, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.
Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.

Aṣojú, s. Agente, representante de uma pessoa, procurador.
Awo, s. Mistério, segredo. 
Bokẹ́lẹ́s. Segredo.
Ohun ìjìnlẹ̀, s. Mistério. 
Àṣírí, s. Segredo, mistério, assunto privado.

Àjọ, ìjọ, s. Assembleia, reunião, congregação.
Àjọ olókòwò ńláńlá tí ẹ̀ka wọn wà káàkiri ayé, s. Corporação multinacional.

Ọ̀tẹlẹ̀múyẹ́, s. Espião.
Ìjọba, s. Governo, reino.
Ìjọba Násì, s. Nazismo.
Ìjọba Kọ́múníìsì, s. Governo comunista.
Ìjọba àjùmọ̀ṣe, s. Democracia. 
Ìjọba ológun, s. Ditadura militar, governo militar.

Ilẹ̀, s. Terra, solo, chão.
Ilẹ̀ Bràsíl, Bràsíl, s. Brasil, Pindorama.
Orílẹ̀-èdè Olómìnira Aparapọ̀ ilẹ̀ Bràsíl, s. República Federativa do Brasil.
Orílẹ̀-èdè, s. Nação, país.
Orílẹ̀, s. Grupo de origem ou clã.
Èdè, s. Língua, idioma, dialeto, linguagem.
Olómìnira, adj. Independente.
Àpapọ̀, s. Soma, total, combinação, ato de unir, de juntar
Aparapọ̀, adj. Federativa.

Ọmọorílẹ̀-èdè Bràsíl, ọmọ ilẹ̀ Bràsíl, ọmọkùnrin ilẹ̀ Bràsíl, s. Brasileiro.
Ọmọkùnrin ilẹ̀ Bràsíl, s. Brasileiro do sexo masculino.
Ọmọbìnrin ilẹ̀ Bràsíl, s. Brasileira.
Ní ti Bràsíl, ti orílẹ̀ èdè Bràsíl, adj. Brasileiro.

Ẹ̀ka Ètò Ìdájọ́, ilé Iṣẹ́ Ètò Ìdájọ́, s. Departamento de Justiça.
Ilẹ̀ Amẹ́ríkà, s. Estados Unidos. Ìdájọ́ wo ni Ilé Ẹjọ́ Gíga Jù Lọ ti Ilẹ̀ Amẹ́ríkà ṣe lórí ẹjọ́ Arákùnrin Murdock? - Qual foi a decisão da Suprema Corte dos EUA no caso do irmão Murdock?
Àwọn Ìpínlẹ̀ Aṣọ̀kan ilẹ̀ Amẹ́ríkà, Àwọn Ìpínlẹ̀ Aṣọ̀kan, Orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà, Amẹ́ríkà, s.  Estados Unidos da América.
Àwọn Ìpínlẹ̀ Aṣọ̀kan Amẹ́ríkà, s. Estados Unidos da América.
Àwọn Ìpínlẹ̀ Aṣọ̀kan, s. Estados Unidos.

Amẹ́ríkà, s. América.




sexta-feira, 4 de maio de 2018

Carta do Presidente Lula


Fífi lẹ́tà báni sọ̀rọ̀.
Comunicação por meio de carta.

A imagem pode conter: texto



Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).

Lẹ́tà, s. Carta.
, prep. Para, em direção a. Indica movimento direcional.
Ààrẹ, s. Presidente. 

Fífi ọ̀rọ̀ dorí ẹni rú, s. Manipulação das emoções.
Fífì, s. Ato de balançar de modo ondulante.

Fífi, part. Geralmente usada como prefixo para dar força verbal à palavra, dando a ideia de fazer uso ou compelir. É formada a partir do verbo fi, mais o  prefixo í e a repetição da consoante do verbo.
Wọ́n ń fi ìṣèlú ṣe wọ́n báṣubàṣu, s. Manipulação política.
Báṣubàṣu, adj. Estragado, maltratado. Àìmọye èèyàn ni ètò ọrọ̀ ajé tó ń dẹnu kọlẹ̀ ti ṣe ìgbésí ayé wọn báṣubàṣu - A ruína econômica tem estragado a vida de milhões de pessoas.

Fifi ọwọ́ tọ́, s. Manipulação.
, v. Alcançar, ultrapassar, perseguir. Ajudar. Encontrar.
, v. Alcançar, ultrapassar, perseguir. Ajudar. Encontrar.
, prep. pré. v. Com, em companhia de. Geralmente usada para juntar pessoas para uma finalidade e posicionada antes dos verbos. Wọ́n bá gbé - Eles moram juntos. 
, prep. Contra.
, adv. Nunca, absolutamente.
, pref. Usado como adjetivo e advérbio nas seguintes composições: bákan, bákannán, báyìí - igualmente, de qualquer modo, idêntico, similar, da mesma maneira. Ó ṣe é bákan - Ela o fez por alguma razão; Wọ́n ṣe bákanáà - Eles fizeram de forma idêntica; Wọ́n kò dára bákanáà - Igualmente, ambos não são bons. 
, v. aux. É precedido de bí para indicar uma condição. Bí ó bá wá, a ó lọ rìn kàkiri - Se ela vier, nós iremos passear. 
Bá, ìbá, v. aux. Teria, tivesse. Forma frases condicionais. Bí èmi bá lówó, èmi ìbá ṣe orò mi - Se eu tivesse dinheiro, eu teria feito minha obrigação.
, v. Bater, atingir. Germinar, crescer. Fermentar. Empoleirar-se, pousar sobre. Pedir antecipadamente. Coar com uma peneira. Inclinar-se.
Ba, v. Emboscar-se, esconder-se, agachar-se, ocultar-se.
Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.
Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.
Afisọ̀rọ̀, s. Falante. Ìye àwọn afisọ̀rọ̀ - Total de falantes.
Sísọ, s. Fala, pronunciamento. Sísọ ní'lẹ̀ Áfríkà - Falado em África.
, v. Dizer, relatar. 
Wípé, v. Dizer que. 
Sọ, v. Falar, conversar. Desabrochar, brotar, converter, transformar. Bicar, furar. Arremessar, atirar, lançar, jogar. Oferecer algo. Cavar, encravar. Arruinar, estragar. 
Sọ̀dí, v. Explicar, comprovar. 
Sọ̀rọ̀, s. Conversar, falar. 
Sọ̀, v. Discutir, reclamar, resmungar. 
Sọ àsọyé, v. Definir, explicar, falar com clareza.
Sọ̀sọkúsọ, v. Falar bobagem. 
Sòtàn, s. Contar uma história, narrar. 
Sọtán, v. Falar tudo o que deseja. 
Sotẹ́lẹ̀, v. Contar coisas antecipadamente, profetizar. 
Sọtì, v. Fazer uma declaração incompleta. 
Sọtinúẹni, v. Falar o que está na mente da pessoa. 
Sọyé, v. Explicar. 
Sọ̀rọ̀lù, sọ̀rọ̀pọ̀, v. Falar simultaneamente, falar em coro. 
Sọ̀rọ̀lẹ́hìn, v. Caluniar, falar pelas costas.
Sọnípa, v. Falar sobre algo, acerca de. 
Sọjáde, v. Gritar, falar.  
Sọ-àsọdùn, v. Exagerar, falar com exagero.
Sọbótibòti, v. Murmurar, balbuciar. 
Sọkiri, wíkiri, v. Publicar, proclamar, divulgar.
Sọbótó, v. Ser eloquente, ser bem-falante.
Sọkún, v. Chorar, lamentar.  
Sọlénu, v. Culpar. 
, v. Dizer, no sentido de relatar alguma coisa, muito usado nos textos de Ifá. Ter, possuir. Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Fọhùn, v. Falar. 
Fọ̀, v. Falar, dizer, recitar. Lavar roupa, lavar as mãos. 
Fọfẹ̀, v. Falar a grande distância, falar admiravelmente. 
Wíàwígbà, v. Passar de boca em boca, falar em coro. 
Wífún, v. Dizer para. 
Wílẹ́jọ́, v. Dizer algo em um processo. 
Wíràn-nrán, v. Delirar, falar durante o sono.
Wíregbè, v. Falar incessantemente.
Wíjọ́, v. Reclamar, acusar. 
Wítẹ́lẹ̀, v. Predizer, dizer antecipadamente. 
, v. Pensar, imaginar, conceber, meditar. Relatar, contar, reclamar, queixar-se. Preparar, mexer. Vagar no sentido de arejar a cabeça.
Bá-sọ̀rọ, sọ-sí, v. Expressar, endereçar, falar para, direcionar.

Àròyé, s. Debate, discussão, controvérsia, falatório.

Tẹknọ́lọ́jì, Ìmọ̀nàmúṣe, s. Tecnologia.
Iṣẹ́ ẹlẹ́rọ, s. Indústria.
Sáyẹ́nsì kọ̀mpútà, s. Ciência da computação.
Ìfitónilétí, s. Informática.
Àwọn sístẹ̀mù ìṣiṣẹ́ kọ̀mpútà, s. Sistemas operativos.
Ìsopọ̀ kọ̀mpútà, s. Redes de computadores.
Àwọn prótókólù Internet, s. Protocolos Internet.
Tẹknọ́lọ́jì amóhùnmáwòrán, s. Tecnologia de televisão
Àwọn akéde, s. Mídias.
Àwọn ìwé-ìròyìn, s. Jornais.
Ìṣeròyìn, s. Jornalismo.
Ìbánisọ̀rọ̀, s. Telecomunicação.
Tẹlifísàn, s. Televisão.
Ojúọ̀nà IP, s. Endereço IP. Endereço IP ( Protocolo de internet ou Internet Protocol), de forma genérica, é uma identificação de um dispositivo (computador, impressora, etc) em uma rede local ou pública. Cada computador na internet possui um IP (Internet Protocol ou Protocolo de internet) único, que é o meio em que as máquinas usam para se comunicarem na Internet.
Àfigbébánisọ̀rọ̀, ìbánisọ̀rọ̀-ọ̀ọ́kán, s. Telecomunicação.
Ìṣèlànà kọ̀mpútà, s. Programação.
Àwọn èdè ìṣèlànà kọ̀mpútà, s. Linguagens de programação.
Tẹknọ́lọ́jì onínọ́mbà, s. Tecnologia digital.
Àwọn irú tẹknọ́lọ́jì, s. Tipos de tecnologia.


Lula

Ààrẹ Lula ti mú ní Ráíkì Kẹta ti Olúìlú Kùrìtíbà.    
Lula preso no Reich de Curitiba.





Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário)
Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).


Ráíkì, s. Reich, reinado, região, rico, um império, reino, nação. Ìtúká Ráíkì Kẹta - Dissolução do Terceiro Reich.
Olúìlú, s. Capital.
Kùrìtíbà, s. Curitiba. Do Tupi Guarani Curi = pinheiro, araucária (pinhão); TIBA = ajuntamento, quantidade (lugar). Nome da capital do Paraná significa, terra dos pinheirais, terra de muito pinhão.
Ènìà, ènìyàn, s. Pessoa. É também usado de forma impessoal para significar povo, seres humanos, alguém.
, v. Tomar, pegar coisas leves e abstratas. Capturar, agarrar. Ser severo. Ser afiado.
Ondè, s. Prisioneiro, preso em corrente, escravo.
Ẹlẹ́wọ̀n, s. Prisioneiro, condenado.
Àrúfín, s. Prisioneiro, criminoso, transgressor, 
Ọ̀dáràn, apànìà, apani, s. Criminoso, assassino, malfeitor, culpado, matador.
Ọlọ́pàá, s. Polícia.
Ilẹ̀, s. Terra, solo, chão.
Ilẹ̀ Bràsíl, Bràsíl, s. Brasil, Pindorama.

Àwòrán orí, àwòrán ojú, profáìlì, s. Perfil.
Ọ̀tẹ̀ tó wáyé lọ́gbà ẹ̀wọ̀n, s. Rebelião que aconteceu na prisão.
Ilé ẹjọ́, s. Tribunal.
Ìyàtọ̀, s.Diferença, distinção, exceção.
Ìmúkúrò, s. Dedução, remissão, indicação.
Ìṣátì, s. Rejeição, separação.
Yàtọ̀, v. Ser diferente, ser desigual.

Ìyọkúrò, s. Extração, processo de subtração. 
Ìkùnà, s. Fracasso.
Ìdẹ́yẹsíni, s. Apreciação, exclusão. 
Ìyàsọ́tọ̀, s. Separação, exclusão.
Ìjọba kẹ́lẹ́yàmẹ̀yà, s. Governo do apartheid.
Ilé ẹjọ́ ìyàtọ̀, s. Tribunal de Exceção. Tribunal de exceção é aquele que "escapa ao regramento" e, em seu lugar, aplica "soluções inéditas como: condenação sem provas e falsificação de provas."
Tó ń ṣẹ̀wọ̀n, adj.  Aprisionado.
Àpátímẹ́ntì, s. Apartamento.
Àpátímẹ́ntì mẹ́tẹ̀ẹ̀ta, s. Apartamento tríplex, tríplex. 
Ilé mẹ́tẹ̀ẹ̀ta, s. Casa com três andares, tríplex.
Mẹ́tẹ̀ẹ̀ta, adj. Todos o três, tríplice, triplo.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ààrẹ, s. Presidente.
Ex, s. Tẹ́lẹ̀: ex (que deixou de ser alguma coisa). Àwọn ìpín amójútó Nàìjíríà tẹ́lẹ̀ - Antigas divisões administrativas da Nigéria.
Ti lọ, adj. Desaparecido.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Títilọ, adv. Continuadamente, assim por diante.
Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.
Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.

Àwọn, wọ́n, pron. pess. Eles, elas. Indicador de plural.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.
Ti mú, adj. Preso, detido. “Wọ́n ti mú mi, wọn ò sì gbọ́ ẹjọ́ mi tí wọ́n fi dájọ́ ikú fún mi -  “Fui detido e sentenciado à morte — sem ter tido um julgamento.
Sí ọgbà ẹ̀wọ̀n, prep.+ s. Para a prisão.
Lọ́gbà ẹ̀wọ̀n, prep. + s. Na prisão. 
Láwọn àgọ́ ìṣẹ́niníṣẹ̀ẹ́, prep. + s.  Nos campos de concentração.
Tó wà ní àwọn àgọ́ ìṣẹ́niníṣẹ̀ẹ́, adj. Que estão nos campos de concentração.
Àgọ́ ìṣẹ́niníṣẹ̀ẹ́, s. Campo de concentração. 
Timúwá, v. Pegar e trazer.
Ọmọ ogun adàlúrú, s. Guerrilheiro.
Kẹta, num. Terceiro.