sexta-feira, 29 de maio de 2020

Língua yorubá

 Ìwé atúmọ̀ èdè yorùbá (dicionário yorubá)


Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).


Tó o bá fẹ́ ìsọfúnni síwájú sí i - Se você precisar de mais informações:

https://allhospital.info/yo/hospitals/countries=israel/cities=tel-aviv

https://www.webtran.pt/yoruba/

http://edeyoruba.com/uploads/3/4/2/9/34299740/yoruba_dictionary.pdf

http://www.yorubadictionary.com/b.htm

https://sites.google.com/site/theyorubareligiousconcepts/english-to-yoruba-a

https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/healthy-eating-plate/translations/yoruba/

segunda-feira, 25 de maio de 2020

Fascismo

                                         
Ṣé o mọ̀ ohun tí ètò ìjọba aláṣẹ oníkùmọ̀ ni?
Você sabe o que é fascismo?



Tó o bá fẹ́ ìsọfúnni síwájú sí i ( para mais informações):

https://super.abril.com.br/historia/voce-sabe-o-que-e-fascismo-entenda-o-termo/

Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).

Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas.  Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.
Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; nente caso, é posicionado antes do substantivo.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Kinní, s. Coisa, fato, algo.
Kí ni, kín, pron. interrog. O quê? Somente usado em frases interrogativas.
, conj.  Que. É a marca do subjuntivo e usada com verbo que expressa obrigação, desejo, permissão, geralmente com o verbo fé ( querer). Ex.: Mo fé kí o wá - Eu quero que você venha.
, conj. A fim de que, de modo que, com a intenção de.
, adv. Antes de. Ex.: kí èmi tó dé - Antes de eu chegar .
, part. Usada entre duas palavras para dar sentido "qualquer". Ex.: Enikéni - Qualquer pessoa. 
, v. Cumprimentar, saudar, aclamar. Visitar. Dever. Ex.: Mo kí i - Eu o saudei. 
Ki, v. Ser grosso, denso, viscoso, compacto.
, v. Comprimir, apertar, pressionar. Proclamar, declinar qualidades. Definir. Pôr fumo no cachimbo. Prender (uma pessoa).
, adv. Não. Faz a negativa dos verbos no tempo futuro e condicional, antes das partículas verbais yíò, ó, ìbá. Fica localizado entre o sujeito eo verbo. Èmi kì ó lọ mọ́ - Eu não irei mais. Kì bá má kú - Ele não teria morrido.

Ǹjẹ́ (forma reduzida de hunjẹ́), ṣé, part. interrog. Será que. Inicia uma frase interrogativa quando exigem respostas sim (bẹ́ẹ̀ni, ẹ́n) ou não (bẹ́ẹ̀kọ́, rárá, ẹ́n-ẹ́n). Ṣé o mọ ọ̀nà? - Você conhece o caminho?  Rárá, èmi kò mọ̀ - Não, eu não conheço.
Ṣé, ǹjẹ́, part. interrog. Será que?. Inicia uma frase interrogativa quando exigem respostas sim (bẹ́ẹ̀ni, ẹ́n) ou não (bẹ́ẹ̀kọ́, rárá, ẹ́n-ẹ́n). Ṣé o mọ ọ̀nà? - Você conhece o caminho?  Rárá, èmi kò mọ̀ - Não, eu não conheço.

Ṣe, v.Causar, fazer.
Ṣẹ, v. Preencher, completar, tornar realidade. Acontecer, ocorrer.
Ṣẹ́, v. Quebrar, dobrar, separar. Tocar moedas ou notas por outras de valor menor, representando a mesma quantia. Conquistar. Cobrir. 
Ṣẹ̀, v. Pecar, ofender. Ter origem. 
Ṣẹ̀, Ṣẹ̀ṣẹ̀, adv. Justamente agora. 
evidentemente.
O, ò, pref. Adicionado ao verbo para formar substantivos que indicam alguém que faz.
O, òo, part. adv. 1. Forma frases exlamativas para ênfase. Ó ti dé o! - Ele já chegou! 2. A forma òo é usada para responder a uma saudação, caso não exista outra estabelecida, ou para concordância diante de uma outra expressão. Ẹ káalẹ́ o - Boa-noite; Òo (respondendo).

Òun, ó, pron. pess. Ele, ela.
O, pron. pess. Você 
, pron. Você. É usado dessa forma depois de verbo ou preposição.
, pref. Adicionado ao verbo para formar substantivos que indicam alguém que faz. Ọdẹ (caçador) e dẹ (caçar).
Ọ, ọ́, pron. da 3ª pessoa do singular representado pela repetição da vogal final do verbo de uma sílaba ( caso objetivo 3ª pessoa). Ó ṣọ́ - Ele vigiou, Ó ṣọ́ ọ - Ele a vigiou.
Ọ, ẹ, pron. oblíquo. Você.
Kò, ò, adv. Não. Faz a negativa dos verbos regulares.

Ìwọ́, ìdodo, s. Umbigo, cordão umbilical.
Ìwọ̀, ìkọ́, s. Anzol, gancho, curvatura, inflexão.
Ìwọ, o, pron. pess. Você.
Èmi, mo, mi, n, ng, pron. pess. Eu.
Òun, ó, pron. pess. Ele, ela.
Àwa, a, pron. pess. Nós.
Ẹ̀yin, , pron. pess. Vocês.
Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; nente caso, é posicionado antes do substantivo.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Mọ̀, v. Saber, compreender. Conhecer , reconhecer.
Ọgbọ́n, s. Sabedoria, senso, arte.
Ìmọ̀, s. cultura, saber. conhecimento.
Ìjìnlẹ̀, s. Profundidade, intensidade.

Ohun tó jẹ́ èrò, s. Ponto de vista.
Wíwò nípa àgbáyé, s. Visão de mundo.

Agbára ìjọba aláṣẹ oníkùmọ̀, ètò ìjọba aláṣẹ oníkùmọ̀, ìjọba bóofẹ́bóokọ̀ arínilára,  s. Fascismo.
Ìmúnisìn tipátipá, ìjọba ìmúnisìn tipátipá, s. Totalitarismo (hitlerismo, fascismo, nazismo, nacional-socialismo).
Ètò ìjọba Násì, s. Nazismo.
Ẹgbẹ́ násì, s. Partido nazista.
Ẹgbẹ́ aláṣẹ bóofẹ́bóokọ̀, s. Partido de extrema direita.
Ẹgbẹ́  àwọn Òṣìṣẹ́ Sósíálístì Tọmọorílẹ̀-èdè Jẹ́mánì, s. Partido Nacional Socialista dos Trabalhadores Alemães.

Ẹgbẹ́ àwọn afáríkodoro alátakò ìjọba Násì, s. Skinheads neonazistas.
Afáríkodoro, s. Pesso acabeça raspada.
Ẹgbẹ́ ìmùlẹ̀ Ku Klux Klan, s. Ku Klux Klan.

Onípadà-sẹ́hìn, aládẹ̀hìnbọ̀, olùpadà-sẹ́hìn, konsafetifu, s. Reacionário, conservador.
Ti àdẹ̀hìnbọ̀, adj. Reacionário, conservador.
Mọniwọnba, adj. Conservador.

Ìjọba ológun, s. Governo militar.
Àgọ́ ìṣẹ́niníṣẹ̀ẹ́ Násì, s. Campo de concentração nazista.
Ọ̀dáràn, apànìà, apani, s. Criminoso, assassino, malfeitor, culpado, matador.
Ìkóríra, ìkórìíra, s. Ódio.
Ìṣojúsàájú, s. Parcialidade, favoritismo, xenofobia.

Ìṣẹlẹyàmẹyà, s. Racismo.
Aláìfẹ́irúẹ̀dáọmọẹnìkéjì, s. Racista.

Kẹ́lẹ́yàmẹ̀yà, adj. Racista.
Ajàfẹ́tọ̀ọ́-ọmọnìyàn lórí ọ̀ràn ìṣèlú, s. Ativista político.

Ọ̀rọ̀àbá, s. Ideologia.
Ìjọba, s. Governo, reino.

Oun, ohun, s. Coisa, algo.
Oùn, ohùn, s. Voz.
Òun, ó, pron. pess. Ele, ela.
Òun, on, Conj. E. Geralmente usada com nomes de pessoas. Òjó on Àjàdí - Ojô e Ajadi.

Ohun iyebíye, s. Algo precioso, objeto precioso, coisa preciosa.

Ohun gbogbo, s. Todo, todas as coisas. Reunião do que completa alguma coisa.
Gbogbo, ohun gbogbo, gbogbo rẹ̀, gbogbo ẹ̀, pron. indef. Tudo. A maior quantidade possível de coisas, seres ou pessoas: ele perdeu tudo o que tinha; o dinheiro para ele era tudo.

Ohun tí, s. A coisa que, algo que, o que.
Ti lọ, adj. Desaparecido.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Títilọ, adv. Continuadamente, assim por diante.

Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.
Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.

, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.
, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.
Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.

Agbára, s. Poder.

Ìgbàgbọ́, s. Crença, fé, convicção.
Ipò, s. Cargo, posto, posição, lugar, situação, ranking.
Ètò, s. Ordem, sistema.
Ìwé ètò ohun tí a o ṣe ní ìpàdé, ìwé iṣẹ́, ètò, s. Programa.
Ẹ̀ka Ètò Ìdájọ́, ilé Iṣẹ́ Ètò Ìdájọ́, s. Departamento de Justiça.
Aṣàkóso ìdájọ́, s. Ministro da Justiça.
Ilé Ẹjọ́ Gíga Jù Lọ ti orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà, s.  Supremo Tribunal dos Estados Unidos.
Ilé Ẹjọ́ Gíga Jù Lọ lórílẹ̀-èdè Rọ́ṣíà, s.  Supremo Tribunal da Federação Russa. 
Ilé-ẹjọ́ Gígajùlọ, s. Supremo Tribunal Federal (STF).
Ilé Ẹjọ́ Ẹ̀tọ́ Ọmọnìyàn ti Ilẹ̀ Yúróòpù, s. Corte Européia dos Direitos Humanos.
Sànhẹ́dírìn, s. Sinédrio.
Ilé ẹjọ́ gíga jù lọ àwọn Júù, s.  Supremo tribunal dos judeus.
Àwọn onídàájọ́, s. Juízes.
Ẹni gíga jù lọ, s. Supremo.
Ọ̀gá, s. Mestre, chefe, uma pessoa quese distingue numa sociedade.
Ọ̀gá àgbà, s. Diretor-administrativo
Ọ̀gá pátápátá tẹ́lẹ̀, s. Ex-executivo.
Ọ̀gá pátápátá, s. Executivo.
Agbaninímọ̀ràn, s. Consultor, conselheiro, especialista.
Aláṣẹ, s. Diretor, pessoa que detém uma grande autoridade.
Olùdárí aláṣẹ, s. Diretor executivo, diretor geral, chefe Executivo de Ofício, chief Executive Officer. É o cargo que está no topo da hierarquia operacional de uma empresa.
Olórí, s. Chefe, uma pessoa de cargo, um líder, o cabeça do grupo. 
Olórí àjọ, s. O líder, o cabeça de uma reunião.
Olórí ẹgbẹ́, s. Chefe de uma sociedade.
Olórí-ẹ̀ṣọ́, s. Capitão da guarda. 
Olórí ikin, s. Vigia dos odù Ifá. 
Olórí-ogun, s. General ou chefe de um exército.
Olórí-ọkọ̀, s. Comandante de um navio. 
Olórí orílẹ̀-èdè, s. Chefe de Estado.
Olórí ìjọba, s. Chefe de governo.
Olùdájọ́ Àgbà, s. Chefe de justiça. 
Olùdájọ́ Àgbà ilẹ̀ Bràsíl, s. Chefe de Justiça da Suprema Corte do Brasil.
Ààrẹ, s. Presidente. 
Ọba ọ̀run tó wà nípò tó ga jù lọ, s. Supremo rei celestial, o mais alto rei celestial.
Oníkùmọ̀, s. Aquele que está armado com um bastão.


domingo, 24 de maio de 2020

Cristianismo

"Ẹ̀sìn Krístì fi Ísírẹ́lì sílẹ̀ bí ìdílé, ó wá sí Róòmù  gẹ́gẹ́ bí  ẹ̀sìn kan, ó lọ sí Ilẹ̀gẹ̀ẹ́sì gẹ́gẹ́ bí ètò ìṣèlú kan ó sì parí ní Áfíríkà bí iṣẹ́-ajé ."

"O Cristianismo deixou Israel como uma família, veio a Roma como religião, foi para a Inglaterra como política e acabou em África como negócio."
~ Robert Mugabe

Vamos meter medo no coração do homem branco” e outras citações de ...

Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).

Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas.  Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.
Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; nente caso, é posicionado antes do substantivo.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Ẹ̀sìn Krístì, s. Cristianismo.
Fisílẹ̀, v. Deixar uma pessoa ou uma cidade, renunciar, desertar.
Ísírẹ́lì, Ísráẹ́lì, s. Israel.
Orílẹ̀-èdè Ísráẹ́lì, s. Estado de Israel.
Ilẹ̀ Gẹ̀ẹ́sì, s. Inglaterra.
Ilẹ̀ọba Aṣọ̀kan, s. Reino Unido.
Ilẹ̀ọba Aṣọ̀kan Brítánì Olókìkí àti Írẹ́lándì Apáàríwá, Ilẹ̀ọba Aṣọ̀kan Brítánì Olókìkí àti Írẹ́lándì Apáàríwá, s. Reino Unido da
Grã-Bretanha e Irlanda do Norte.
Gẹ́gẹ́ bí, conj. De acordo com, assim, exatamente.
Gẹ́gẹ́, Gẹ́ẹ́, adv. Simultaneamente, exatamente.
Bí ...bá ti, adv. Tanto tempo quanto, como, quando.
Bí... bá, v. aux. Expressa uma condição indefinida.
, prep. Como, da mesma forma que.
, v. 1. Perguntar, indagar de alguém, comunicar. Também usado para formar frases interrogativas; nesse caso, é posicionado no fim da frase. 2. Entregar, distribuir. 3. Gerar, dar nascimento a. 4. Estar zangado, aborrecer.
, conj. v. aux. Se. Indica uma condição.

Ìdílé, s. Família, clâ, descendentes de um ancestral familiar da mlinhagem masculina. 
Ẹbí, s. Família, relações consanguíneas.
Orílẹ̀, s. Nome que denota um grupo de origem ou clã.
Ará, s. Parente, habitante de um lugar, um conhecido, irmandade.
Ilẹ̀, s. Terra, solo, chão.

Ó, pron. pess. Ele, ela.
O, pron. pess. Você. 
, pron. Você. É usado dessa forma depois de verbo ou preposição.
O, ò, pref. Adicionado ao verbo para formar substantivos que indicam alguém que faz.
O, òo, part. adv. 1. Forma frases exlamativas para ênfase. Ó ti dé o! - Ele já chegou! 2. A forma òo é usada para responder a uma saudação, caso não exista outra estabelecida, ou para concordância diante de uma outra expressão. Ẹ káalẹ́ o - Boa-noite; Òo (respondendo).

, v. Vir. Procurar por, buscar, vasculhar. Tremer de nervoso. Dividir, partir em pequenos pedaços.
, v. Ser, haver, existir, estar.
, V. Cavar. Remar, dirigir. Abraçar, prender, apertar . Monopolizar.
Wà, pron. pess. Você.
Wa, pron. oblíquo. Nos, conosco. Possui função reflexiva e é posicionado depois de verbo e preposição.
Wa, pron. pess. Outra forma de àwa, quando usado de pois de preposição ou adjetivo.  Ó  fi owó fún wa - Ele deu o dinheiro para nós.
Wa, pron. poss. Nosso, nossa.

Bẹ̀rẹ̀, v. Começar, iniciar.
Bẹ̀rẹ̀ sí, v.  Iniciar a, começar a. Tẹ́túlọ́sì bẹ̀rẹ̀ sí fẹ̀sùn kàn án - Tértulo começou a acusá-lo.

, prep. Para, em direção a. Indica movimento direcional.
, adv. Exatamente, indica uma situação exata e pontual.
, adv. Usado no fim de uma frase afirmativa a fim de indicar adição um pouco mais da conta. Mo fẹ́ jẹun sí - Eu quero comer mais.
, part. Usada entre duas palavras repetidas para dar o sentido de lá e cá. Ìlúsílú - de cidade em cidade.
, v. Forma negativa do verbo wà (existir, haver, estar). É precedido por kò. Kò sí ewu - Não há perigo.

, v. Descolorir, desbotar. Verbo com sentido de descer, descambar, e usado em certas composições. Ara rẹ̀  silẹ̀ - O corpo dele esfriou (depois da febre). Ó sì í délẹ̀ - Ele destruiu isto.
Sì, ṣì, adv. pré.v. Ainda, além disso. Má sìlọ - Não vá ainda.
Sii, adv. Por algum tempo.
Síi, adv. Mais do que, aumentar. Usado como complemento de verbo. Owó mi wú síi - Meu dinheiro aumentou mais do que antes. 
Sìì, adv. Vagarosamente, forçadamente. Ó nrìn sìì - Ele correu vagarosamente.
Kò sí, v. Forma negativa do verbo wà (estar, existir, haver). Kò sí owó kò sí orò - sem dinheiro não há obrigação.

Róòmù, Rómù, s. Roma.
Olúìlú, s. Capital.
Àwọn akéde kan, s. Alguns publicadores. 
Kàn án mọ́gi!, v. imper. Crucifica-o!, Para a estaca com ele!  Bẹ̀rẹ̀ sí fẹ̀sùn kàn án - Começou a acusá-lo.
Ìkan, ọ̀kan, num.  Um.
Kan, v. Tornar azedo.
Kan, adj. Amargo, ácido, azedo. Longe, ao largo.
Kan, num. e art. Um, uma.
Kàn, adv. pré. v. Somente, simplesmente.
Kàn, v. Atingir, tocar, alcançar. Pregar com um martelo. Bater na porta, bater com a cabeça como um carneiro. Girar, retornar, fazer um rodízio. Referir-se a, aludir, recorrer. Devolver, interessar alguém.
Kán, v. Pingar, gotejar ( a chuva ou qualquer líquido). Quebrar, partir, estalar algo sólido.
Mọ́gi, s. Estaca. 

Ẹ̀sìn, s. Religião.
Lọ, v. Ir.
Ìṣèlú, s. Política.
Òṣèlú, aṣèlú, s. Político.
Èròǹgbà, s. Ideologia. 
Ọ̀rọ̀àbá, èrò-ọ̀rọ̀, s. Ideologia, crença, fé, ideias.
Ètò, s. Ordem, sistema.

Àti, Conj. E. Usada entre dois nomes, mas não liga verbos.
, ( conj. pré-v.). E, além disso, também. Liga sentenças, porém, não liga substantivos; nesse caso, usar " àti". É posicionado depois do sujeito e antes do verbo.

Ti, àti, conj. E.
Pẹ̀lú, Conj. E.
Òun, on, conj. E. Geralmente usada com nomes de pessoas.

Parí, v. Terminar, chegar a um fim.
Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.
Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.

Áfríkà, Áfíríkà, s. África.
Òwò, s. Comércio, negócio. Ẹ̀yìn náà ló wá kan ìròyìn nípa ìlera (ìyẹn lé ní ìpín mẹ́wàá), ìròyìn nípa ìjọba (ìyẹn jẹ́ nǹkan bí ìpín mẹ́sàn-án), àti ìròyìn nípa ètò ọrọ̀ ajé (ìyẹn jẹ́ ìpín mẹ́jọ ààbọ̀) - A seguir, vêm notícias sobre saúde (10,1%), assuntos de governo (8,7%) e economia (8,5%).
Owó, s. Dinheiro, moeda.
Okòwó, s. Capital, valores. Ọ̀mọ̀wé Stanisława Golinowska, ògbógi nínú ìmọ̀ ìṣúnná owó àti àjọṣe ẹ̀dá, sọ pé: “[Lórílẹ̀-èdè Poland] níbí, kò sẹ́ni tó wù kó máà rí ilé gbé. . . . - Stanisława Golinowska, especialista em economia social, diz: “Aqui [na Polônia] não há nenhum caso real de alguém que escolheu ser sem-teto. 
Ètò ìṣòwò, òwò, okòwó, ètò ọrọ̀ ajé, ọrọ̀ ajé, ìṣúná, ìṣúnná owó, ètò ìṣúná, ọ̀ràn Ìgbọ́bùkátà, s. Economia.
Ètò ọrọ̀ ajé àgbáyé, ètò ọrọ̀ ajé dorí kodò lágbàáyé, s. Economia global.
Iṣẹ́-ajé, s. Negócio.




terça-feira, 19 de maio de 2020

Estrada Pan-Africana

Òpópónà títẹ́jú tó la àárín àwọn orílẹ̀-èdè Áfríkà kọjá.
Estrada Pan-Africana.




A Rodovia Transafricana 4 (TAH 4), também conhecida como Rodovia Cairo–Cidade do Cabo, é uma rodovia transnacional que faz parte da Rede Rodoviária Transafricana, sob responsabilidade da Comissão Econômica das Nações Unidas para a África, do Banco Africano de Desenvolvimento, da União Africana e dos Estados nacionais atravessados.


Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).

Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas.  Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.
Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; nente caso, é posicionado antes do substantivo.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Òpópónà títẹ́jú, s. Rodovia.
Tó la àárín àwọn orílẹ̀-èdè Áfríkà kọjá, adj. Que atravessa os países do continente africano.

, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.
, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.
Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.
Ti lọ, adj. Desaparecido.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Títilọ, adv. Continuadamente, assim por diante.

, v. Lamber, sorver. Sonhar. Absolver.
, v. Rachar, fender. quebrar. Separar, dividir, partir, abrir no sentido de separar. Salvar. Escapar, fugir, escorrer qualquer substância. Enriquecer, tornar-se rico. Nascer do sol ou da lua.
L'a, v. + pron. Contração de "ni" (ser) e "a" (nós). Corresponde a "somos nós".
Àárín gbùngbùn, s. Centro, interior.
Gbọ̀ngàn Òfurufú, s. Centro espacial.
Àárín, ààrin, s. Meio, centro.
Ilẹ̀, s. Terra, solo, chão.
Orílẹ̀-èdè, s. Nação, país.
Orílẹ̀, s. Grupo de origem ou clã.
Èdè, s. Língua, idioma, dialeto, linguagem.
Áfríkà, Áfíríkà, s. África.
Kọjá, prep. Sobre, além de. 
Kọjá, adv. Atrás, anteriormente.
Kọjá, v. Passar por, atravessar, exceder.


Rodovia Panamericana

Òpópónà títẹ́jú tó la àárín àwọn orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà kọjá.
Rodovia Panamericana. 

Rodovia Pan-Americana – Wikipédia, a enciclopédia livre

A Rodovia Pan-americana é uma rede de estradas que se estende de norte a sul no continente americano variando de 24 mil a 48 mil km.

Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).

Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas.  Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.
Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; nente caso, é posicionado antes do substantivo.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Òpópónà títẹ́jú, s. Rodovia.
Tó la àárín àwọn orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà kọjá, adj. Que atravessa os países do continente americano.
, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.
, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.
Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.
Ti lọ, adj. Desaparecido.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Títilọ, adv. Continuadamente, assim por diante.

, v. Lamber, sorver. Sonhar. Absolver.
, v. Rachar, fender. quebrar. Separar, dividir, partir, abrir no sentido de separar. Salvar. Escapar, fugir, escorrer qualquer substância. Enriquecer, tornar-se rico. Nascer do sol ou da lua.
L'a, v. + pron. Contração de "ni" (ser) e "a" (nós). Corresponde a "somos nós".
Àárín gbùngbùn, s. Centro, interior.
Gbọ̀ngàn Òfurufú, s. Centro espacial.
Àárín, ààrin, s. Meio, centro.
Ilẹ̀, s. Terra, solo, chão.
Orílẹ̀-èdè, s. Nação, país.
Orílẹ̀, s. Grupo de origem ou clã.
Èdè, s. Língua, idioma, dialeto, linguagem.
Amẹ́ríkà, s. América.
Kọjá, prep. Sobre, além de. 
Kọjá, adv. Atrás, anteriormente.
Kọjá, v. Passar por, atravessar, exceder.

domingo, 17 de maio de 2020

Ritual de magia negra

Oríṣi agbára òkùnkùn kan ti ọmọlẹ́hìn Bolsonaro tó ń lò ọwọ́ rẹ̀ bí àmi ti ohun ìjà kékeré àti  ìtẹríba fún Sátánì.
Um tipo de magia negra de bolsomínio que usa sua mão como símbolo de arminha e de submissão a Satanás. 

Pin em BOZO E SUAS NOVAS CANALHICES/A merda continua!!!!


Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).

Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas.  Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.
Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; nente caso, é posicionado antes do substantivo.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Oríṣi agbára òkùnkùn kan, s. Um tipo de magia negra.
Àpẹẹrẹ, s. Exemplo, padrão.
Irú, s. Tipo, espécie, gênero, raça.
Oríṣí, s. Espécie, tipo.

Agbára òkùnkùn, s. Poder das trevas.
Kàn án mọ́gi!, v. imper. Crucifica-o!, Para a estaca com ele!  Bẹ̀rẹ̀ sí fẹ̀sùn kàn án - Começou a acusá-lo.
Ìkan, ọ̀kan, num.  Um.
Kan, v. Tornar azedo.
Kan, adj. Amargo, ácido, azedo. Longe, ao largo.
Kan, num. e art. Um, uma. 

Kàn, adv. pré. v. Somente, simplesmente.
Kàn, v. Atingir, tocar, alcançar. Pregar com um martelo. Bater na porta, bater com a cabeça como um carneiro. Girar, retornar, fazer um rodízio. Referir-se a, aludir, recorrer. Devolver, interessar alguém.
Kán, v. Pingar, gotejar ( a chuva ou qualquer líquido). Quebrar, partir, estalar algo sólido.
Mọ́gi, s. Estaca. 

, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.
, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.
Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.

Ti lọ, adj. Desaparecido.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Títilọ, adv. Continuadamente, assim por diante.

mọlẹ́hìn Bolsonaro, s. Bolsomínio, seguidor de Bolsonaro.
Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.
Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.

, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.

Lo, contr. Forma modificada de ni (ser), quando seguida da vogal o (você).
, v. Tranquilizar-se.
, v. Usar, fazer uso de, utilizar. Dobrar, inclinar-se.
, adj. Inclinado, oblíquo. de esguelha. 
L, v. Ir.

Ọwọ́, s. Mãos. Costuma ser usado por analogia para indicar segurança ou parte de algo principal. Nígbà tó ń sún mọ́ ọwọ́ ìrọ̀lẹ́, ọpọ́n sún kan Èlíjà láti rúbọ - No fim da tarde, chegou a vez de Elias oferecer um sacrifício.
Ọwọ̀, s. Vassoura, espanador.
Ọ̀wọ̀, s. Respeito, honra.
Ọ̀wọ́, s. Grupo de pessoas, bando de passarinhos, manada, caravana, horda.
Ọwọ́ so pọ̀ mọ́ ọwọ́, s. Mãos unidas. Ọwọ́ lè so pọ̀ mọ́ ọwọ́, síbẹ̀ ẹni náà kì yóò bọ́ lọ́wọ́ ìyà  - Mão talvez se junte a mão, contudo, não se ficará impune.

Rẹ̀, ẹ̀, pron. poss. Dele, dela. É posicionado depois de substantivo.
Rẹ̀, v. Estar cansado. Aumentar. Atirar, cair frutas ou folhas.
Rẹ, ẹ, s. Seu, sua, de você.
Rẹ, v. Tingir. Molhar na água, encharcar, estar ensopado.
Rẹ́, v. Ser cordial, ser amigável, ser simpático. Cortar.

Bí ...bá ti, adv. Tanto tempo quanto, como, quando.
Bí... bá, v. aux. Expressa uma condição indefinida.
, prep. Como, da mesma forma que.
, v. 1. Perguntar, indagar de alguém, comunicar. Também usado para formar frases interrogativas; nesse caso, é posicionado no fim da frase. 2. Entregar, distribuir. 3. Gerar, dar nascimento a. 4. Estar zangado, aborrecer.
, conj. v. aux. Se. Indica uma condição.

Àmì, s. Crachá, distintivo, sinal, marca, insígnia, símbolo.  
Ohun ìjà kékeré, s. Arma pequena, arminha.
, ( conj. pré-v.). E, além disso, também. Liga sentenças, porém, não liga substantivos; nesse caso, usar " àti". É posicionado depois do sujeito e antes do verbo.
Ti, àti, conj. E.
Àti, Conj. E. Usada entre dois nomes, mas não liga verbos. 
Òun, ó, pron. pess. Ele, ela.
Òun, on, Conj. E. Geralmente usada com nomes de pessoas. Òjó on Àjàdí - Ojô e Ajadi.
Pẹ̀lú, conj. E. Liga substantivos, mas não liga verbos.
Pẹ̀lú, prep. Com, junto com.
Pẹ̀lú, adv. Também.
Pẹ̀lú, v. Estar em companhia de, acompanhar.
Ìtẹríba, s. Submissão, subserviência.
Fún, prep. Para, em nome de (indica uma intenção pretendida para alguém).
Fún, v. Dar. Espremer, apertar, extrair. Espalhar, desperdiçar, empurrar para os outros. Espirrar, assoar.
Fun, v. Ser branco. Soprar, ventar.
Sátánì, s. Satã.
Lúsíférì, s. Lúcifer.
Bìlísì ( do hauçá e do árabe iblis), s. Mal.
Ààtò ìsìn, s. Ritual religioso.
Ààtò, s. Estrutura, disposição.
Àjọyọ̀, ìjọyọ̀, s. Regozijo, júbilo, festa dada para marcar um evento.
Orò, s. Ritual, obrigação, costumes tradicionais.
Ìyìn, yínyìn, s. Louvor, apreço, celebração. 
Ìṣe ìrántí, s. Celebração. 
Àṣà, s. Costume, hábito, moda, celebração. 
Ìrúbọ, s. Sacrifício.