quinta-feira, 20 de março de 2025

Como fazer um feitiço bíblico?


Yáwè Ọlọ́run kan tí kọ́ wa láti ṣe èèdì Bíbélì.

Um Javé Deus que nos ensinou a fazer feitiços bíblicos.

Báwo lo ṣe lè ṣe èèdì Bíbélì? - Como fazer um feitiço bíblico?

Números 5, 11-31

Êxodo 12:1-51


Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).


Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas. Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.

Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; neste caso, é posicionado antes do substantivo.

Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.

Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Oògùn onídán, èèdì, s. Feitiço.

Èèdì, s. Feitiço, fascínio, encantamento, atração, magia.

Oògùn onídán, s. Poção mágica, combinação de ingredientes naturais com propriedades benéficas.  A poção mágica, em sua essência, representa a busca por algo que transcende a realidade cotidiana. 

Allah, s. Alá (Deus). Nínú gbọ̀ngàn kan tí wọ́n yíjú rẹ̀ sí ìhà tí ìlú Mẹ́kà wà, àwọn Mùsùlùmí tí wọ́n kúnlẹ̀ sórí kápẹ́ẹ̀tì ń ké pe Allah - Num salão voltado para Meca, os muçulmanos, ajoelhados em tapetes, invocavam Alá.

Yáwè, Jahwè, s. Javé (Deus). Àwọn ọ̀mọ̀wé akẹ́kọ̀ọ́jinlẹ̀ kan yàn láti lo “Yáwè” dípò “Jèhófà” - Alguns eruditos preferem traduzi-lo como “Javé”, em vez de “Jeová”.

Jèhófà, s. Jeová (Deus).
Ọlọ́run, Elédùmarè, Olódùmarè, s. Deus supremo.

Jèhófà Ọlọ́run, s. Jeová Deus.

Yáwè Ọlọ́run, s. Javé Deus.

Àwọn akéde kan, s. Alguns publicadores. 
Kàn án mọ́gi!, v. imper. Crucifica-o!, Para a estaca com ele!  Bẹ̀rẹ̀ sí fẹ̀sùn kàn án - Começou a acusá-lo.
Ìkan, ọ̀kan, num.  Um.
Kan, v. Tornar azedo.
Kan, adj. Amargo, ácido, azedo. Longe, ao largo.
Kan, num. e art. Um, uma. 
Kàn, adv. pré. v. Somente, simplesmente.
Kàn, v. Atingir, tocar, alcançar. Pregar com um martelo. Bater na porta, bater com a cabeça como um carneiro. Girar, retornar, fazer um rodízio. Referir-se a, aludir, recorrer. Devolver, interessar alguém.
Kán, v. Pingar, gotejar ( a chuva ou qualquer líquido). Quebrar, partir, estalar algo sólido.
Mọ́gi, s. Estaca. 
, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.
, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.
Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.
Ti lọ, adj. Desaparecido.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Kọ́, v. Ensinar.  Bí a ṣe lè kọ́ àwọn ọmọdé nípa Ọlọ́run - Como ensinar as crianças sobre Deus.
, v. Vir. Procurar por, buscar, vasculhar. Tremer de nervoso. Dividir, partir em pequenos pedaços.
, v. Ser, haver, existir, estar.
, V. Cavar. Remar, dirigir. Abraçar, prender, apertar . Monopolizar.
Wà, pron. pess. Você.
Wa, pron. oblíquo. Nos, conosco. Possui função reflexiva e é posicionado depois de verbo e preposição.
Wa, pron. pess. Outra forma de àwa, quando usado de pois de preposição ou adjetivo.  Ó  fi owó fún wa - Ele deu o dinheiro para nós.
Wa, pron. poss. Nosso, nossa.
Láti, prep. Para. Usada antes de verbo no infinitivo. 
Láti dé, prep. Indica de um lugar para o outro. Láti Ẹ̀kọ́ dé Ìbàdàn - De Ekó para Ibadam.
Láti di, prep. Indica de um período para outo. 
Láti, prep. De, desde. É usada depois de um verbo com sílaba dupla e se for seguida de outro verbo. Para verbo de uma sílaba, é opcional.  Èmi kò fẹ́ràn láti jẹ níkàn - Eu não gosto de comer sozinho. Alguma vezes é colocada antes do verbo para expressar propósito. Ó dé lát'àná - Ela chegou desde ontem. Em outros casos, é usada para indicar direção. Ó dé láti ọjà- Ela chegou do mercado.
Ṣeé, v. Ser possível.
Ṣe, v. Fazer, agir, causar, desempenhar. Ser. Usado ao lado de advérbio para exibir certa aparência incomum. Imú rẹ̀ ṣe gọn-gọn - O nariz dele é pontudo. Substitui o verbo principal da frase, caso ele seja um verbo de ação. Ṣé o ti ṣe tán? - Você já terminou?
Ṣe, adv. pré-v. Definitivamente, certamente. Ṣe ni mo lọ - Certamente que eu fui.
Ṣe, part. v. Compõe a forma negativa do verbo jẹ́ (ser). Ìwọ kì í ṣe ọ̀rẹ́ mi - Você não é meu amigo. Kì í ṣe - Não ser.
Ṣe, pref. Usado com certas palavras para dar ênfase.  Má ìyọnu = Má ṣe ìyọnu - Não se aflija.
Ṣe, v. Interrog. Expressa uma forma de questão equivalente  a "por quê?". Ó ṣe jẹ́  pé o lọ  síbẹ̀? - Por quê é que você foi lá?
Ṣe, v. Usado da seguinte forma:  Ẹ ṣe é o (obrigado); Ó mà ṣe é o! (que pena!); Ẹ ṣe é púpọ̀, Ẹ ṣeun púpọ̀ (muito obrigado).
Ṣé, ǹjẹ́, part. interrog. Será que?. Inicia uma frase interrogativa quando exigem respostas sim (bẹ́ẹ̀ni, ẹ́n) ou não (bẹ́ẹ̀kọ́, rárá, ẹ́n-ẹ́n). Ṣé o mọ ọ̀nà? - Você conhece o caminho?  Rárá, èmi kò mọ̀ - Não, eu não conheço.
Èèdì Bíbélì, s. Feitiço bíblico.


segunda-feira, 17 de março de 2025

Urologia

Lílọ gbàwòsàn (consulta médica).

Déètì (data): 24/03

Àkókò (horário): 9: 45

Àdírẹ́ẹ̀sì (endereço):  


Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).


Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas. Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.

Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; neste caso, é posicionado antes do substantivo.

Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.

Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Onímọ̀ nípa ẹ̀yà ara tí ó ní í ṣe pẹ̀lú ìtọ̀, s. Urologista.

Ẹ̀kọ́ nípa iṣẹ́ ìtọ́jú àìsàn inú àwọn ẹ̀yà ara àfitọ̀, s.  Urologia.

Ẹ̀ka Ìtọ́jú Àìsàn Inú Àwọn Ẹ̀yà Ara Àfitọ̀ ní ilé ìwòsàn kan, s. Setor de urologia de um hospital.

Àrùn jẹjẹrẹ inú okùn àpòòtọ̀ ọkùnrin, s. Câncer de próstata.

Àyẹ̀wò ẹṣẹ́ tí ń pèsè omi àtọ̀ nínú ara, s. Exame de próstata

Ẹṣẹ́ tí ń pèsè omi àtọ̀ nínú ara, s. Próstada. 

Àrùn jẹjẹrẹ inú ẹ̀yà ara tí ń pèsè omi tí ń gbé sẹ́ẹ̀lì àtọ̀, s. Câncer de próstata.

segunda-feira, 10 de março de 2025

 Ìgbìmọ̀ àwọn ẹ̀yà Bushmen ilẹ̀ Gúúsù Áfríkà

Conselho San da África do Sul (South African San Council) 

Tó o bá fẹ́ ìsọfúnni síwájú sí i - Se você precisar de mais informações:

https://www.sancouncilsa.org/projects-6

https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803100028707

https://www.youtube.com/watch?v=HYTzJjuWsV8


Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).


Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas. Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.

Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; neste caso, é posicionado antes do substantivo.

Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.

Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Ẹ̀yà ìran, s. Etnia, grupo étnico.

Àwọn èèyàn Bushmen, s. Povo San,  povo Bosquímano.

Àwọn ẹ̀yà Bushmen, s. Tribos bosquímanas.

Ìmọ̀ràn, s. Conselho.

Ìgbìmọ̀, s. Concílio, comissão, junta.

Ìgbìmọ̀ àpapọ̀, s. Conselho geral.

Ẹgbẹ́ olùdarí, s. Comitê de direção, grupo de direção. 

Ìgbìmọ̀ olùdarí, s. Conselho de Administração.

Orílẹ̀-èdè Olómìnira ilẹ̀ Gúúsù Áfríkà, s. 
República da África do Sul.

Gúúsù Áfríkà, ilẹ̀ Gúúsù Áfríkà, s. África do Sul.

Orílẹ̀-èdè Olómìnira, s. Republica.
Ìpínlẹ̀, orílẹ̀-èdè, s. Estado.
Ìpínlẹ̀, s. Fronteira, demarcação, limite entre duas cidades, Estado ( SP, RJ).
Orílẹ̀, s. Nome que denota um grupo de origem ou clã.
Orílẹ̀-èdè, s. Estado, nação.
Èdè, s. Idioma, língua, dialeto.
Olómìnira, adj. Independente.
Ilẹ̀, s. Terra, solo, chão. 
Gúúsù, s. Sul. 
Áfríkà, s. África.

sexta-feira, 28 de fevereiro de 2025

Receita Federal

Ẹ̀ka Tó Ń Rí sí Gbígba Owó Orí Nílẹ̀ Bràsíl. 

Receita Federal do Brasil.

Tó o bá fẹ́ ìsọfúnni síwájú sí i - Se você precisar de mais informações:

https://www.gov.br/receitafederal/pt-br

Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).


Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas. Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.

Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; neste caso, é posicionado antes do substantivo.

Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.

Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Ẹ̀ka, s. Galho, ramo, parte, seção.

, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.

, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.
Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.

Ti lọ, adj. Desaparecido.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.

Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.
Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.

, v. Ver. Encontrar, descobrir, perceber. Tornar-se, obter, conseguir, adquirir. Ser, parecer, quando usado no sentido de revelar aparência ou aspecto e, na maioria das vezes, usado com advérbio. Ó rí tẹ́ẹ́rẹ́ - Ele é esbelto. Kò rí bẹ́ẹ̀ - Ela não é assim. Ó rí sí mi bí ẹni pé ó dára - Ele parece ser para mim uma boa pessoa.

Fòpin sí, v. Terminar, acabar.

, prep. Para, em direção a. Indica movimento direcional.
, adv. Exatamente, indica uma situação exata e pontual.
, adv. Usado no fim de uma frase afirmativa a fim de indicar adição um pouco mais da conta. Mo fẹ́ jẹun sí - Eu quero comer mais.
, part. Usada entre duas palavras repetidas para dar o sentido de lá e cá. Ìlúsílú - de cidade em cidade.
, v. Forma negativa do verbo wà (existir, haver, estar). É precedido por kò. Kò sí ewu - Não há perigo.
, v. Descolorir, desbotar. Verbo com sentido de descer, descambar, e usado em certas composições. Ara rẹ̀  silẹ̀ - O corpo dele esfriou (depois da febre). Ó sì í délẹ̀ - Ele destruiu isto.
Sì, ṣì, adv. pré.v. Ainda, além disso. Má sìlọ - Não vá ainda.
Sii, adv. Por algum tempo.
Síi, adv. Mais do que, aumentar. Usado como complemento de verbo. Owó mi wú síi - Meu dinheiro aumentou mais do que antes. 
Sìì, adv. Vagarosamente, forçadamente. Ó nrìn sìì - Ele correu vagarosamente.
Kò sí, v. Forma negativa do verbo wà (estar, existir, haver). Kò sí owó kò sí orò - Sem dinheiro não há obrigação.
Rí gbà, rígbà, v. Receber, obter.
Gbà, v. Receber, tomar, pegar. Remover, resgatar, privar. Aceitar, acolher, admitir, concordar. Envolver, amarrar, tapar. Fugir. Ajudar, socorrer, acudir. Ser dirigido junto, ser conduzido. Conseguir.
Gbà á, v. Recebê-lo.
Gbígbà, adj. Aceitável, admissível, tolerável.
Gbígbá, adj. Varrido, esvoaçado, sacudido.
Owó, s. Dinheiro, moeda.
Owó ẹ̀rọ̀, s. Tipo de búzio pequeno.
Owó ẹyọ, s. Cauri (tipo de búzio um pouco maior).  
Àpò owó ẹyọ, s. Saco de cauris.

Orí, s. Cabeça.

Ilẹ̀, s. Terra, solo, chão.

Ilẹ̀ Bràsíl, Bràsíl, Bìràsílì, Bùràsíìlì, Brasíì, s. Brasil, Pindorama. Orílẹ̀-èdè Bràsíl ni erin kan tí wọ́n so mọ́ igi àgbàdo - O Brasil é um elefante amarrado a um pé de milho. 

Orílẹ̀-èdè Olómìnira Aparapọ̀ ilẹ̀ Bràsíl, s. República Federativa do Brasil. 



terça-feira, 25 de fevereiro de 2025

Ọ̀rọ̀ tó gùn jùlọ nínú èdè Potogí tí a kọ sínú ìwé atúmọ̀ èdè (a palavra mais longa da língua portuguesa registrada em um dicionário)


Àrùn ẹ̀dọ̀fóró kan tí fífa eérú látinú òkè ayọnáyèéfín símú ń fà.

Pneumoultramicroscopicossilicovulcanoconiótico (uma doença pulmonar causada pela inalação de cinzas vulcânicas).


Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).


Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas. Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.

Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; neste caso, é posicionado antes do substantivo.

Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.

Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Àrùn ẹ̀dọ̀fóró, s. Doença pulmonar.

Àwọn àrùn ẹ̀dọ̀fóró tí mímú tábà ń fà, s. Doenças pulmonares que costumam ser vinculadas ao tabagismo.

Eérú tí ń tú jáde nínú òkè ayọnáyèéfín, s. Cinzas saindo de um vulcão.

Eérú látinú òkè ayọnáyèéfín, s. Cinzas de um vulcão.

Eérú gbígbóná, s. Cinzas quentes.

Òkè ayọnáyèéfín, s. Vulcão.

 Ilẹ̀ erùpẹ̀ ọlọ́ràá láti inú òkè ayọnáyèéfín, s. Solo fértil de um vulcão.

Àìsàn tó jẹ mọ́ mímí ń ṣe, èyí tí afẹ́fẹ́ olóró àti àwọn èròjà àpáta kíkúnná tó tinú òkè ayọnáyèéfín jáde fà, s. Doença respiratória causada pelo ar tóxico e cinzas vulcânicas.

Fa èéfín sìgá wọn símú, v. Inalar a fumaça do cigarro.

Fífa èéfín sínú ẹ̀dọ̀fóró, s. Inalação de fumaça.

Ṣàlàyé ìdí tí fífa ẹ̀jẹ̀ tí a fi tọrẹ síni lára kò fi bójú mu, v. Explicar por que as transfusões de sangue doado não são apropriadas.


Sete cachoeiras

 Ìtàkìtì omi méje (sete cachoeiras)


Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).


Ìtàkìtì, s. Cambalhota, salto-mortal.

Ìtàkìtì omi, s. Cachoeira.

Omi tó ń ya wálẹ̀ látorí òkè, s. Cachoeira, água fluindo de uma montanha

Omi tó ń ṣàn wálẹ̀ láti orí àpáta, omi tó ń tú yaa látinú àpáta, s. Cachoeira, água fluindo de uma rocha

Ibi tí omi ti máa ń dà yàà látorí àpáta, s. Cachoeira, lugar onde a água flui de uma rocha

Méje, num. Sete.


Exu Tranca-Rua

 

Èṣù Olùdènà ìgboro (Exu Tranca-Rua)


Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).

Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas. Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.

Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; neste caso, é posicionado antes do substantivo.

Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.

Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Èṣù tó máa ń dí ọ̀nà, s. O Exu que bloqueia o caminho

Èṣù tó máa ń dí ojú pópó, Èṣù tó máa ń dí òpópónà, s. Exu que bloqueia a estrada.

Èṣù tó máa ń dí ọ̀nà ìgboro, s. Exu que bloqueia a via pública

Èṣù tí máa ń dá wa dúró lójú ọ̀nà, s. O Exu que nos detém no caminho.

Èṣù tí máa ń dúró sójú ọ̀nà, s. Exu que está no caminho.

Olùdènà, adènà, s. Guardião de portão, guardião que bloqueia o caminho.

Ìsénà, s. Bloqueio, obstáculo. 

Ìrin ìdábùú, ọ̀pá ìdábùú, s. Tranca, aquilo que impede ou atrapalha, atravanco, barreira, bloqueio.

Àwọn ìkọ́, s. Ganchos.

Tó máa ń sọ ọ̀pá ìdábùú àwọn ẹnubodè rẹ di alágbára, adj. Que reforça as trancas dos seus portões.
Àwọn asọ̀ tí ó dà bí ọ̀pá ìdábùú ilé gogoro ibùgbé, s. Contendas que são como a tranca duma torre de habitação.
Dènà, v. Armar uma cilada, emboscar, atocaiar.
, v. Represar, bloquear. Fechar, trancar. Errar o alvo, errar o caminho
Sénà, v. Fechar, bloquear uma estrada.
Sèdíwọ, v. Bloquear.
Padé, v. Fechar. Usado para porta ou caixa que tenha uma parte fixa ou que tenha fecho.
, v. Fechar, trancar. Empurrar. Apoiar, firmar. Ser adjacente, ser próximo.
, v. Obstruir, bloquear, fechar, tapar buracos.
Tó ti dí ọ̀nà, adj. Que bloqueou o caminho.
Tó ti pa ojú yín dé, adj. Que fechou seus olhos.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Ibi ìkẹyìn táwọn ẹ̀ṣọ́ ojú ọ̀nà wà láàárín ibi táwọn ọmọ ogun àwọn ọlọ̀tẹ̀ ń ṣàkóso àti ibi tí ìjọba ń ṣàkóso, s. Último bloqueio entre os territórios ocupados pelos rebeldes e os controlados pelo governo
Òpópónà tí ó ti dí, s. Rua bloqueada, estrada bloqueada.
Ilẹ̀kùn náà tó ti wà ní títì pa, s. A porta que já está trancada.
Ìta, ọ̀nà ìgboro ìlú, òpópó, òpópónà, ojúde, s. Rua.