quarta-feira, 25 de junho de 2025

Divindade das montanhas

 Nípasẹ̀ àdúrà, a ń fi ọpẹ́ àti ìyìn fún Òrìṣà Òkè tó ń dáàbò bo ètò àwọn ohun ìjà runlérùnnà ilẹ̀ Ìránì fún ire Aráyé.

Através da oração, agradecemos e louvamos o Neter das Montanhas que protege o programa de armas nucleares do Irã para o bem da humanidade.

Tó o bá fẹ́ ìsọfúnni síwájú sí i - Se você precisar de mais informações:

https://oglobo.globo.com/mundo/noticia/2025/06/24/inteligencia-dos-eua-aponta-que-ataques-nao-destruiram-programa-nuclear-do-ira-diz-jornal.ghtml


Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ (vocabulário).

Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas. Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.

Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; neste caso, é posicionado antes do substantivo.

Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.

Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Nípasẹ̀, nípa, adv. sobre, acerca de, concernente a, por meio de, através de. 

Gbígbàdúrà, àdúrà, s. Oração, súplica.

Èmi, mo, mi, n, ng, pron. pess. Eu.
Ìwọ, o, pron. pess. Você.
Òun, ó, pron. pess. Ele, ela.
Àwa, a, pron. pess. Nós.

Ẹ̀yin, , pron. pess. Vocês.

A, àwa, pron. pess. Nós.
A, pref. Adicionado ao verbo para formar substantivos, geralmente concretos, com algumas exceões, Ta- queimar; ata - pimenta.
A, pref. Para dar forma equivalente a Ẹni tí - a pessoa que, aquele que. Em provérbios, poesias e enigmas etc., é impessoal e tem sentido de pessoa, na forma passiva.
Á, part. v.  Forma alternativa para fazer o tempo futuro dos verbos. Á (com significado de ir). Mà á jẹ ẹ̀bà - Eu vou comer pirão de mandioca.
A, á, pron. da terceira pessoa do singular, representado pela repetição da vogal final do verbo. Os demais pronomes possuem formas definidas. Este procedimento é conhecido como o caso objetivo da 3ª pessoa. Ó bá - Ele ajudou; Ó bá a - Ele a ajudou.
Kò, ò, adv. Não. Faz a negativa dos verbos regulares. Rírí ìbùkún Ọlọ́run gbà kò ṣàìsinmi lórí àwọn ipò kan - A bênção de Deus não é incondicional.
Ó, pron. pess. Ele, ela.
O, pron. pess. Você. 
, pron. Você. É usado dessa forma depois de verbo ou preposição.
O, ò, pref. Adicionado ao verbo para formar substantivos que indicam alguém que faz.
O, òo, part. adv. 1. Forma frases exclamativas para ênfase. Ó ti dé o! - Ele já chegou! 2. A forma òo é usada para responder a uma saudação, caso não exista outra estabelecida, ou para concordância diante de uma outra expressão. Ẹ káalẹ́ o - Boa-noite; Òo (respondendo).
Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.
Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.
Fi, part. Usada como verbo simples, como parte de um verbo composto e para ênfase na composição de frases. Díẹ̀díẹ̀ ni ọjà fi nkún - Pouco a pouco o mercado encheu.
Fi, v. 1. Pôr, colocar. É muito usado na composição de frases. 2. Usar, tomar, pegar para fazer. 3. Dar, oferecer. 4. Deixar de lado, desistir, abandonar. 5. Secar alguma coisa expondo-a ao calor.
Fi, prep. Com, para. Antecede os substantivos que indicam o uso de instrumentos, meios e ingredientes materiais. Ó fi òkúta fọ́ dígí - Ele quebrou o espelho com uma pedra.
, v. Balançar, oscilar, ser instável, rodopiar. Ó fì apá mi - Ele balançou meu braço.
, v. Levar para fazer.
Ọpẹ́, s. Gratidão.
, ( conj. pré-v.). E, além disso, também. Liga sentenças, porém, não liga substantivos; nesse caso, usar " àti". É posicionado depois do sujeito e antes do verbo.
Ti, àti, conj. E.
Àti, Conj. E. Usada entre dois nomes, mas não liga verbos. 
Pẹ̀lú, conj. E. Liga substantivos, mas não liga verbos.
Òun, on, Conj. E. Geralmente usada com nomes de pessoas. Òjó on Àjàdí - Ojô e Ajadi.
Orin-ìyìn, s. Hino.
Orin-ìyìn Onítọmọorílẹ̀-èdè Bràsíl, s. Hino nacional brasileiro.
Torílẹ̀-èdè, adj. Nacional.
Orin, s. Cântico, uma cantiga.
Ìyìn, yínyìn, s. Louvor, apreço.
Orílẹ̀-èdè, s. Nação, país.
Orílẹ̀, s. Grupo de origem ou clã.
Èdè, s. Língua, idioma, dialeto, linguagem.
Fún, prep. Para, em nome de (indica uma intenção pretendida para alguém).
Fún, v. Dar. Espremer, apertar, extrair. Espalhar, desperdiçar, empurrar para os outros. Espirrar, assoar.
Fun, v. Ser branco. Soprar, ventar.
Láti, prep. Para. Usada antes de verbo no infinitivo. 
Láti dé, prep. Indica de um lugar para o outro. Láti Ẹ̀kọ́ dé Ìbàdàn - De Ekó para Ibadam.
Láti di, prep. Indica de um período para outo. 
Láti, prep. De, desde. É usada depois de um verbo com sílaba dupla e se for seguida de outro verbo. Para verbo de uma sílaba, é opcional.  Èmi kò fẹ́ràn láti jẹ níkàn - Eu não gosto de comer sozinho. Alguma vezes é colocada antes do verbo para expressar propósito. Ó dé lát'àná - Ela chegou desde ontem. Em outros casos, é usada para indicar direção. Ó dé láti ọjà- Ela chegou do mercado.

Tó ti lọ, adj. Que já foi.

Tó ti sọnù, adj. Desaparecido, perdido.

, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Títilọ, adv. Continuadamente, assim por diante.
, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.
, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.

Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.

Tó wà nínú, adj. Que está dentro.
Ìdáàbòbò, s. Proteção.

Ibi-ààbò, ibi-àsálà, s. Refúgio, asilo. Esconderijo.

Ààbò, s. Proteção, refúgio, cobertura, defesa, segurança, escudo.

Dáàbò, v. proteger, defender, abrigar.

Dáàbòbò, v. Proteger.

Agbára okun fláàṣì, s. Potência do flash.

Ìtòlẹ́sẹẹsẹ ọ̀sẹ̀ átọ́mù, s. Programação da semana atômica

Àgbájọ Akáríayé Okun Átọ́mù, s. Agência Internacional de Energia Atômica.

Ètò àwọn ohun ìjà runlérùnnà, s. Programa de armas nucleares.

Orílẹ̀-èdè Olómìnira Onímàle ilẹ̀ Ìránì, s. República Islâmica do Irã.

Ilẹ̀ Ìránì, s. Irã, Irão.

Òkè, s. Montanha.

Òrìṣà Òkè, s. Orixá ou Neter das montanhas, principalmente na região de Abẹ́òkúta.

Ire, oore, s. Bondade, bênção, sorte. 

Aráyé, s. O gênero humano, humanidade.


Obediência à lei celestial, terrestre ou telestial

Ìgbọ́ràn sí òfin sẹ̀lẹ́stíà, tẹ̀rẹ́stríà, tàbí tẹ̀lẹ́stíà.

Obediência à lei celestial, terrestre ou telestial.

Tó o bá fẹ́ ìsọfúnni síwájú sí i - Se você precisar de mais informações:

https://www.churchofjesuschrist.org/study/scriptures/dc-testament/dc?lang=yor

1. Ìjọba sẹ̀lẹ́stíà (Reino Celestial)

O reino celestial é o mais alto dos três graus ou reinos de glória no céu. As pessoas que herdarem esse reino habitarão na presença do Pai Celestial e de Jesus Cristo. Nas escrituras, a glória do reino celestial é comparada com a glória do sol.

2. Ìjọba tẹ̀rẹ́stríà (reino terrestre)

O reino terrestre é o grau ou reino mediano dos três graus de glória no céu. Nas escrituras, a glória do reino terrestre é comparada com a glória da lua.

3. Ìjọba tẹ̀lẹ́stíà (reino telestial)

O reino telestial é o mais baixo dos três graus ou reinos de glória no céu. As escrituras comparam a glória do reino telestial com a glória das estrelas.

Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ (vocabulário).

Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas. Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.

Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; neste caso, é posicionado antes do substantivo.

Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.

Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Ìgbọ́ràn, s. Obediência.

Fòpin sí, v. Terminar, acabar.

, prep. Para, em direção a. Indica movimento direcional.
, adv. Exatamente, indica uma situação exata e pontual.
, adv. Usado no fim de uma frase afirmativa a fim de indicar adição um pouco mais da conta. Mo fẹ́ jẹun sí - Eu quero comer mais.
, part. Usada entre duas palavras repetidas para dar o sentido de lá e cá. Ìlúsílú - de cidade em cidade.
, v. Forma negativa do verbo wà (existir, haver, estar). É precedido por kò. Kò sí ewu - Não há perigo.
, v. Descolorir, desbotar. Verbo com sentido de descer, descambar, e usado em certas composições. Ara rẹ̀  silẹ̀ - O corpo dele esfriou (depois da febre). Ó sì í délẹ̀ - Ele destruiu isto.
Sì, ṣì, adv. pré.v. Ainda, além disso. Má sìlọ - Não vá ainda.
Sii, adv. Por algum tempo.
Síi, adv. Mais do que, aumentar. Usado como complemento de verbo. Owó mi wú síi - Meu dinheiro aumentou mais do que antes. 
Sìì, adv. Vagarosamente, forçadamente. Ó nrìn sìì - Ele correu vagarosamente.
Kò sí, v. Forma negativa do verbo wà (estar, existir, haver). Kò sí owó kò sí orò - sem dinheiro não há obrigação.
Ìlànà, s. Regulamento, procedimento, regra.
Òfin, s. Direito, regra, lei. Àwọn ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn - Direitos humanos.
Ẹ̀tọ́ káríayé, s. Direito internacional.
Ẹ̀tọ́ olófin, s. Direito legal.
Ẹ̀tọ́ ẹ̀dá, s. Direito natural.
Àwọn ẹ̀tọ́, s. Direitos
Àṣẹ oníṣẹ́, òfin ẹ̀tọ́àwòkọ, s. Copyright, direitos autorais.
Àwọn ẹ̀tọ́-aṣàmúlò, s. Direitos de utilizador, direitos do usuário.
Àwọn ẹ̀tọ́-aṣàmúlò, s. Direitos de utilizador, direitos do usuário.
Àwọn ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn, s. Direitos humanos.
Ìjọba sẹ̀lẹ́stíà, s. Reino Celestial.
Ìjọba tẹ̀rẹ́stríà, s. Reino terrestre.
Ìjọba tẹ̀lẹ́stíà, s. Reino telestial.

Ṣùgbọ́n, àmọ́, prep. Mas, porém. As palavras que revelam alternância em yorubá são as seguintes disjunções: àyàfi, àfi (exceto, somente, a menos que, a não ser que), àmọ́, ṣùgbọ́n (mas, porém), àbí, tàbí (ou), bóyá/yálà ... tàbí/àbí (querer ... ou/seja...seja/ou...ou), aḿbọ̀sì, ańbọ̀tórí, ańbèlèǹté (muito menos, muito mais, quanto menos).

Àyàfi, prep. Exceto. As palavras que revelam alternância em yorubá são as seguintes disjunções: àyàfi, àfi (exceto, somente, a menos que, a não ser que), àmọ́, ṣùgbọ́n (mas, porém), àbí, tàbí (ou), bóyá/yálà ... tàbí/àbí (querer ... ou/seja...seja/ou...ou), aḿbọ̀sì, ańbọ̀tórí, ańbèlèǹté (muito menos, muito mais, quanto menos).
Àyàfi, àfi, àfibí, conj. Somente, exceto. As palavras que revelam alternância em yorubá são as seguintes disjunções: àyàfi, àfi (exceto, somente, a menos que, a não ser que), àmọ́, ṣùgbọ́n (mas, porém), àbí, tàbí (ou), bóyá/yálà ... tàbí/àbí (querer ... ou/seja...seja/ou...ou), aḿbọ̀sì, ańbọ̀tórí, ańbèlèǹté (muito menos, muito mais, quanto menos).
Àmọ́, conj. Mas, porém, contudo. As palavras que revelam alternância em yorubá são as seguintes disjunções: àyàfi, àfi (exceto, somente, a menos que, a não ser que), àmọ́, ṣùgbọ́n (mas, porém), àbí, tàbí (ou), bóyá/yálà ... tàbí/àbí (querer ... ou/seja...seja/ou...ou), aḿbọ̀sì, ańbọ̀tórí, ańbèlèǹté (muito menos, muito mais, quanto menos).
Àmọ̀bí, conj. Exceto, a não ser que. As palavras que revelam alternância em yorubá são as seguintes disjunções: àyàfi, àfi (exceto, somente, a menos que, a não ser que), àmọ́, ṣùgbọ́n (mas, porém), àbí, tàbí (ou), bóyá/yálà ... tàbí/àbí (querer ... ou/seja...seja/ou...ou), aḿbọ̀sì, ańbọ̀tórí, ańbèlèǹté (muito menos, muito mais, quanto menos).
Àbí, tàbí, conj. Ou. As palavras que revelam alternância em yorubá são as seguintes disjunções: àyàfi, àfi (exceto, somente, a menos que, a não ser que), àmọ́, ṣùgbọ́n (mas, porém), àbí, tàbí (ou), bóyá/yálà ... tàbí/àbí (querer ... ou/seja...seja/ou...ou), aḿbọ̀sì, ańbọ̀tórí, ańbèlèǹté (muito menos, muito mais, quanto menos).
Bóyá, adv. Talvez, porventura, ou...ou. As palavras que revelam alternância em yorubá são as seguintes disjunções: àyàfi, àfi (exceto, somente, a menos que, a não ser que), àmọ́, ṣùgbọ́n (mas, porém), àbí, tàbí (ou), bóyá/yálà ... tàbí/àbí (querer ... ou/seja...seja/ou...ou), aḿbọ̀sì, ańbọ̀tórí, ańbèlèǹté (muito menos, muito mais, quanto menos).
Yálà ... tàbí, yálà...àbí, conj. Ou...ou, seja...seja. As palavras que revelam alternância em yorubá são as seguintes disjunções: àyàfi, àfi (exceto, somente, a menos que, a não ser que), àmọ́, ṣùgbọ́n (mas, porém), àbí, tàbí (ou), bóyá/yálà ... tàbí/àbí (querer ... ou/seja...seja/ou...ou), aḿbọ̀sì, ańbọ̀tórí, ańbèlèǹté (muito menos, muito mais, quanto menos).
Aḿbọ̀sì, ańbọ̀tórí, conj. Muito mais, quanto mais, quanto menos. As palavras que revelam alternância em yorubá são as seguintes disjunções: àyàfi, àfi (exceto, somente, a menos que, a não ser que), àmọ́, ṣùgbọ́n (mas, porém), àbí, tàbí (ou), bóyá/yálà ... tàbí/àbí (querer ... ou/seja...seja/ou...ou), aḿbọ̀sì, ańbọ̀tórí, ańbèlèǹté (muito menos, muito mais, quanto menos).