segunda-feira, 17 de dezembro de 2018

Sítio

Àwọn ẹranko tó ń gbé nínú oko kéékèèké wa.

Animais que vivem em nosso sítio.

Nenhum texto alternativo automático disponível.



Abìyé̩, s. Aquele que possui asas, emplumado, alado, ave.
Akọ-adiẹ, àkùkọ, s. Galo.
Adìyẹ, adìẹ, adìrẹ, s. Galinha.
Ẹtù, awó,  s. Ave da guiné, galinha-d'angola.
Ọmọ adìyẹ, s. Frango.
Òròmọdìyẹ, s. Pintinho.
Pẹ́pẹ́yẹ, pẹ́pẹ́iyẹ, s. Pato, pata.
Akọ pẹ́pẹ́iyẹ, s. Pato.
Abo pẹ́pẹ́iyẹ, s. Pata.
Pẹ́pẹ́iyẹ ńlá, s. Ganso.
Ẹran ọ̀sìn, s. Gado.
Màlúù, s. Boi, vaca.
Abo màlúù, s. Vaca.
Akọ màlúù, s. Boi, touro.
Ẹgbọrọ akọ màlúù, s. Novilho.
Ẹṣin, s. Cavalo.
Abo ẹṣin, s. Égua.
Ìbaaka, s. Mula.
Agódóńgbó, s. Jumentinho.
Kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́, s. Burro, jumento, jegue.
Ológbò, ológìnní, s. Gato.
Ajá, s. Cachorro.
Ewúrẹ́, s. Cabra, bode. 
Abo ewúrẹ́, s. Cabra.
Òbúkọ, òrúkọ, òwúkọ, akọ ewúrẹ́, s. Bode.
Ọmọ ewúrẹ́, s. Cabrito.
Àgùntàn, àgbò, s. Carneiro.
Àgùtàn, s. Ovelha.
Ọ̀dọ́ àgùtàn, s. Cordeiro.
Ẹlẹ́dẹ̀, s. Porco.
Akọ àgbọ̀nrín, s. Veado.
Ìgalà, s. Fêmea do veado, corça (veado, antílope).
Àgbọ̀nrín, s. Corço (cervo, veado). Um tipo antílope com listras brancas.
Ọ̀bọ, s. Macaco.
Ehoro, s. Coelho.
Ìkookò, kòríkò, s. Lobo.
Akátá, ajáko, s. Chacal.
Kọ̀lọ̀kọ̀lọ̀, s. Raposa.
Eku, s. Rato.
Ọmọńlé, s. Lagartixa.
Alámù, aláǹgbá, s. Lagarto, lagartixa.
Aláǹgbá, s. Lagarto (fêmea).
Adárípọ́n, apọ́ngẹ, s. Lagarto macho.
Kọ̀nkọ̀, s. Sapo-boi (fêmea).
Ọ̀pọ̀lọ́, s. Sapo.
Àkèré, s. Tipo de rã com pele lisa. Sapo-boi (macho).
Ọ̀nì, ẹlẹ́gungùns. Jacaré, crocodilo.
Ejò, s. Cobra.
Òjòlá, òjolá, s. Píton, sucuri (arigbóia, boiaçu, boiçu, boiguaçu, boioçu, boitiapóia, boiuçu, boiuna, sucuriju, sucurijuba, sucuriú, sucuruju, sucurujuba ou viborão), anaconda. Jiboia. 
Ẹja, s. Peixe.
Ẹyẹ, s. Pássaro.
Àwòdì, s. Falcão.
Ẹyẹ àkàlà, s. Urubu.
Ẹyẹ ayékòtítọ́, s. Papagaio.
Ẹyẹ ìbákà, s. Canário.
Ẹyẹ igún, s. Abutre.
Oriri, s. Rola.
Ẹyẹlé, s. Pomba. 
Áùnsì, s. Onça.
Ẹyá, ọyá, s. Pequeno leopardo, jaguatirica.
Ìjàpá, àjàpá, s.  Tartaruga.

Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).


Ọ̀pọ̀, s. Plenitude, grande quantidade, multidão.
Ọ̀pọ̀lọ́pọ̀, adj. Numeroso, abundante.

Onírúurú, adj. Vários, diferentes.
Púpọ̀, adj. Muito.
Púpọ̀-púpọ̀, adv. Abundantemente.

Àwọn, wọ́n, pron. pess. Eles, elas. Indicador de plural.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Oko ìdílé, oko kékeré, oko kéékèèké, s. Sítio, pequena propriedade rural.
Ẹranko, s. Animal, besta (animal, cavalgadura, estúpido, ignorante, ingênuo, quadrúpede, tolo, burro).
Ẹran, s. Carne, animal.

Ẹranko ẹhànnà, s. Fera selvagem, besta.

, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.
, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.
Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.

Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.
Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.

Nínú, prep. Dentro, no interior de.
Inú, s. Estômago, ventre, interior, interno, no íntimo de.

, v. Vir. Procurar por, buscar, vasculhar. Tremer de nervoso. Dividir, partir em pequenos pedaços.
, v. Ser, haver, existir, estar.
, V. Cavar. Remar, dirigir. Abraçar, prender, apertar . Monopolizar.
, àwa, pron. pess. Você.
Wa, pron. oblíquo. Nos, conosco. Possui função reflexiva e é posicionado depois de verbo e preposição.
Wa, pron. poss. Nosso, nossa.

Gbé, v. Carregar, levantar, erguer, morar, viver.

Nenhum comentário:

Postar um comentário