quinta-feira, 6 de setembro de 2018

Jair Bolsonaro


Ẹnì kan ti fọ̀bẹ gún èèyàn tó fẹ́ ipò ààrẹ Jair Bolsonaro ní àpòlúkù.
Uma pessoa esfaqueou o candidato a presidente Jair Bolsonaro  no estômago.



Lamentamos o genocídio de negros e indígenas no Brasil.

1. Bolsonaro propõe genocídio em favela no Rio de Janeiro.

Jair Bolsonaro foi aplaudido de pé por mil executivos do setor financeiro ao dizer que se for eleito presidente e os traficantes da favela da Rocinha, no Rio, não se entregarem, mandará metralhar a comunidade e tudo que tem dentro dela, incluindo crianças, mulheres, idosos... Solução final.

2. Tó o bá fẹ́ ìsọfúnni síwájú sí i ( para mais informações):


https://www.cartacapital.com.br/sociedade/atlas-da-violencia-2017-negros-e-jovens-sao-as-maiores-vitimas

http://agenciabrasil.ebc.com.br/direitos-humanos/noticia/2017-11/forum-denuncia-genocidio-de-negros-brasileiros-conselho-da-onu

https://www.geledes.org.br/o-racismo-e-o-exterminio-dos-jovens-negros/?gclid=CjwKCAjwoMPcBRAWEiwAiAqZh47m_gbMn4KJ0r8w1v1sGZV52a8G59Mcr9Ru6Un91d0U6LAyS-kDDRoC7KgQAvD_BwE

https://www.pstu.org.br/pelo-fim-da-violencia-policial-contra-os-negros/

http://averdade.org.br/2016/07/o-genocidio-guarani-e-kaiowa-no-mato-grosso-do-sul/

Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).

Ẹnì, s. Pessoa.
Ẹní, s. Esteira, capacho.
Fọ̀bẹ gún, v. Levar uma facada.
Èèyàn tó ń wáṣẹ́, s. Candidatos a emprego, pessoas à procura de trabalho.
Àwọn tó fẹ́ ṣèrìbọmi, s. Candidatos ao batismo.
Èèyàn tó fẹ́ ipò ààrẹ, s. Candidato a Presidente.
Ààrẹ, s. Presidente.
Àpòlúkù, inú, ikùn, s. Estômago, abdômen.
Ọmọ orílẹ̀-èdè, s. Cidadão.
Ti ènìà, adj. Humano.
Ẹ̀dà èèyàn, s.  Homem, ser humano. O indivíduo que pertence à espécie humana.
Èèyàn, s. Povo, gente, pessoas.
Ajọ̀bọ, irúọmọnìyàn, àwọn irúọmọnìyàn, s.  Hominoidea. A superfamília de mamíferos, incluindo macacos antropóides e os seres humanos.
Ọmọnìyàn, ọmọ ènìyàn, s.  Homo sapiens. 
Ènìà, ènìyàn, s. Pessoa. É também usado de forma impessoal para significar povo, seres humanos, alguém. 
Aráàlú, s. Povo do lugar, da cidade, da região.
Ará, ènìyàn, s. Povo. 
Iye ènìyàn inú ìlú, s. População. 
Ọ̀pọ̀ ènìà aláìníláárí, àwọn "ọmọ ìta", s. Plebe, populacho, povo, ralé, populaça.

Kàn án mọ́gi!, v. imper. Crucifica-o!, Para a estaca com ele!  Bẹ̀rẹ̀ sí fẹ̀sùn kàn án - Começou a acusá-lo.
Ìkan, ọ̀kan, num.  Um.
Kan, v. Tornar azedo.
Kan, adj. Amargo, ácido, azedo. Longe, ao largo.
Kan, num. e art. Um, uma. 

Kàn, adv. pré. v. Somente, simplesmente.
Kàn, v. Atingir, tocar, alcançar. Pregar com um martelo. Bater na porta, bater com a cabeça como um carneiro. Girar, retornar, fazer um rodízio. Referir-se a, aludir, recorrer. Devolver, interessar alguém.
Kán, v. Pingar, gotejar ( a chuva ou qualquer líquido). Quebrar, partir, estalar algo sólido.
Mọ́gi, s. Estaca. 

Ìmúnisìn tipátipá, ìjọba ìmúnisìn tipátipá, s. Totalitarismo (hitlerismo, fascismo, neo-nazismo, nazismo, nacional-socialismo). Movimento ou regime político e filosófico que, semelhante ao imposto por Benito Mussolini, na Itália em 1922, baseia-se no despotismo, na violência, na censura para suprimir a oposição, caracterizado por um governo antidemocrático ou ditatorial.
Amúnisìn tipátipá, s. Indivíduo totalitário (facista, nazista, neonazista, hitlerista).  Pessoa que age de maneira ditatorial, autoritária e racista.
Ìjọba aláṣẹ oníkùmọ̀,
 alákòóso ìjọba aláṣẹ oníkùmọ̀amúnisìn tipátipá, s.  Fascista.  Pẹ̀lú ìwà ọ̀yánnú bíi ti Bábílónì ti ìgbà ayé Hábákúkù, “ọkùnrin,” tí kì í ṣe ẹnì kan ṣoṣo gíro yìí dúró fún àpapọ̀ agbára òṣèlú—yálà ìjọba Aláṣẹ Oníkùmọ̀, ti ìjọba Násì, ti Kọ́múníìsì, tàbí èyí tí wọ́n ń pè ní ìjọba tiwa-n-tiwa pàápàá—ti jagun láti lè mú kí ilẹ̀ rẹ̀ gbòòrò sí i - Com uma voracidade igual à de Babilônia dos tempos de Habacuque, este “varão”, composto de poderes políticos — fascistas, nazistas, comunistas ou mesmo os chamados democráticos — trava guerras para expandir suas terras.

Ìbẹ̀rùbojo, s. Pavor,  medo histérico.
Ẹgbẹ́ aláṣẹ bóofẹ́bóokọ̀, s. Partido de extrema direita.
Ẹgbẹ́  àwọn Òṣìṣẹ́ Sósíálístì Tọmọorílẹ̀-èdè Jẹ́mánì, s. Partido Nacional Socialista dos Trabalhadores Alemães.
Ẹgbẹ́ násì, s. Partido nazista.

Àgọ́ ìṣẹ́niníṣẹ̀ẹ́ Násì, s. Campo de concentração nazista.
Ajàfẹ́tọ̀ọ́-ọmọnìyàn lórí ọ̀ràn ìṣèlú, s. Ativista político.
Ọ̀rọ̀àbá, s. Ideologia.

Ọ̀tẹ̀, s. Conspiração, revolta, rebelião.
Lẹ́tàn, adj.  Fraudulento, falso, ilusório, enganador. 
Nírẹ́jẹ, adj. Enganador, trapaceiro,  golpista, ardiloso.

Ìdìtẹ̀ gbàjọba, s. Golpe de Estado.
Olùṣe ìdìtẹ̀ gbàjọba, s. Golpista.

Ọ̀dáràn, apànìà, apani, s. Criminoso, assassino, malfeitor, culpado, matador.
Ìkóríra, ìkórìíra, s. Ódio.
Ìṣojúsàájú, s. Parcialidade, favoritismo, xenofobia.

Ìṣẹlẹyàmẹyà, s. Racismo.
Aláìfẹ́irúẹ̀dáọmọẹnìkéjì, s. Racista.

Àbàtì, s. Fracasso, falha.
Ìkùnà, s. Falha. 
Ìṣẹ́nu, ìṣẹ́nú, s. Aborto, falha, fracasso, insucesso, desmancho.
Kùnà, v. Fracassar, perder.
Tí a ti tù-lójú, tí ojú rẹ̀ mọ ilẹ̀, tí a ti mojú, adj. Amansado, dominado.
Lílù, adj. Que é para ser batido.
Gàágbo, adj. Subjugado.
Láìlágbára, adj. Fraco, sem forças, derrotado.
Láìnípa, adj. Sem poder, sem capacidade.
Láìníláárí, adj. Sem importância, insignificante.
Láìlógo, adj. Sem glória.
Láìláṣẹ, adj. Sem autoridade, sem força.

Nígbà wo, adv. Quando.
Nígbà náà, adv. Então, às vezes.
Nígbà tí, adv. Quando, enquanto, no tempo que.
Nígbàmíràn, nígbàni, adv. Algumas vezes, num tempo, em outros tempos.

L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé).
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.

Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.
Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.

Etílé, s. Periferia de uma cidade, arredores, circunferência, vizinhança, perímetro urbano, contorno. 
Ghẹtto, s. Gueto, subúrbio, favela, periferia, bairro de minorias raciais, bairro de minorias sociais, bairro judeu. 
Agbègbè, s. Arredores, periferia, subúrbio, cercanias. 
Ilé akúṣẹ̀ẹ́, s. Favela. Conjunto de moradias populares que, construídas a partir da utilização de materiais diversos, se localizam, normalmente, nas encostas dos morros. Wọ́n ṣírò rẹ̀ pé àwọn tó ń gbé láwọn ilé akúṣẹ̀ẹ́ jákèjádò ayé ju bílíọ̀nù kan lọ - Estima-se que mais de 1 bilhão de pessoas em todo o mundo vivam em favelas. 
Àdúgbò táwọn akúṣẹ̀ẹ́, s. Favela. Ọ̀pọ̀ èèyàn ló jẹ́ pé àwọn ilé kẹ́jẹ́bú ni wọ́n ń gbé láwọn àdúgbò táwọn akúṣẹ̀ẹ́ pọ̀ sí táwọn ilé tó wà níbẹ̀ kò sì bójú mu rárá - Muitas têm de se contentar com moradias improvisadas em cortiços ou em favelas urbanas. 
Àwọn tó ń gbé nínú àwọn ilé hẹ́gẹhẹ̀gẹ, s. Favelados. 
Ẹnì tó ń gbé nínú àwọn ilé hẹ́gẹhẹ̀gẹ, s. Favelado.

Tálákà, s.  Pessoa pobre, pessoa comum. 
Akúṣẹ́, s. Pobre, indigente.
Aláìní, s. Pessoa necessitada, indigente. 
Abòṣì, abòṣìta, s. Pessoa miserável, pessoa esfarrapada.
Alágbe, s. Mendigo, pedinte, pobre, mendicante.

Tálákà ọmọ-ẹ̀hìn ti kapitálísíìmù, tálákà tí ó fẹ́ran kapitálísíìmù, s. Pobre de direita (capitalista sem capital).
Ọmọ-ẹ̀hìn, ọmọlẹ́hìn, s. Seguidor, discípulo.
Òṣìṣẹ́, oníṣẹ́, s. Proletariado, operário, trabalhador.

Ìjídìde, s. Revolução.

Ti lọ, adj. Desaparecido.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Títilọ, adv. Continuadamente, assim por diante.

, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.
, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.

Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.

Fẹ́ sọ́nà, Fẹ́, v. Namorar.
Bá mi, pron.pess. Comigo.

Fẹ́, v. Querer, desejar.

Gba ipò, v. Ocupar, tomar posição, pegar lugar.
Ipò, s. Cargo, posto, posição, lugar, situação.

Nenhum comentário:

Postar um comentário