segunda-feira, 1 de julho de 2019

Égua

Wọ́n ń jẹ ẹran ẹṣin, wọ́n sì ń mu wàrà ẹṣin.
Comiam carne de cavalo e bebiam leite de égua.



Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).



Àwọn, wọ́n, pron. pess. Eles, elas. Indicador de plural.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Ń yan lọ, v. Estar marchando.
Ń, v. Estar. Indicador de  gerúndio.

Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L', pref. No.
L, pref. Forma modificada da palavra ní quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i.
, prep. Contração da preposição ní (no, na, em) e substantivo. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, prep. No, na, em. Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.

Nínú, prep. Dentro, no interior de.
Inú, s. Estômago, ventre, interior, interno, no íntimo de.
Jẹ, v. Comer, consumir alimento. Ser devedor. Ganhar na loteria, ganhar dinheiro, vencer. Ascender a um título, a um cargo.. Experimentar algo agradável ou desagradável.
Jẹ́, v. Ser. Concordar, permitir, admitir, arriscar-se a um empreendimento. Ser feito de, envolver. Responder, replicar. Chamar-se. ser chamado.
Jẹ̀, v. Jogar algo ao redor. Pastar.

Jẹ́ àníyàn, v. Ficar ansioso.

Ẹjá, s. Peixe.
Ẹran, s. Carne, animal.
Ẹran sísùn, s. Carne assada.
Ẹran-àgùtàn, s. Carne de carneiro.
Ẹran gbígbẹ, s. Carne-seca, carne defumada..
Ẹran ẹlẹ́dẹ̀, s. Carne de porco.
Ẹran-gala, ẹran-àgbọ̀nrín, s. Carne de veado.
Ẹran tútù, s. Carne fresca.
Ẹran díndín, s. Carne frita.
Adìyẹ díndín, s. Frango assado.
Ẹ̀dọ̀ màlúù lọ, s. Bife de fígado.
Ẹran ẹṣin, s. Carne de cavalo.
Ẹṣin, s. Cavalo.
Ọmọ ẹṣin, s. Potro, poldro, corcel.
Ìbàákà, ìbaaka, s. Mula.
Abo kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́, s. Jumenta.
Agódóńgbó, s. Jumentinho.
Kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́ Onílà, s. Zebra.
Kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́, s. Burro, jumento, jegue.
Abo ẹṣin, s. Égua.
Abo ẹṣin ilẹ̀ Arébíà, s. Égua árabe
Abo ẹṣin tí ó lóyún, s. Égua prenhe. Fún àpẹẹrẹ, àwọn omi ìsúnniṣe inú ara kan ni a mú jáde láti inú ìtọ̀ ẹṣin tí ó lóyún - Por exemplo, extraem-se certos hormônios da urina de éguas prenhes.
, conj. pré-v.  E, além disso, também. Liga sentenças, porém, não liga substantivos; nesse caso, usar " àti". É posicionado depois do sujeito e antes do verbo.
Ti, àti, conj. E. 
Àti, Conj. E. Usada entre dois nomes, mas não liga verbos.  Àní àti “ọmọdékùnrin àti àgbàlagbà,” ìyẹn ni, tọmọdé tàgbà, ni wọ́n máa gba gbogbo ohun ìní wọn, wọn yóò sì kó wọn lọ sígbèkùn - Até mesmo “rapazes e anciãos” — crianças e velhos — perderiam todos os seus bens e seriam exilados.
Pẹ̀lú, conj. E. Liga substantivos, mas não liga verbos.
Òun, on, Conj. E. Geralmente usada com nomes de pessoas. Òjó on Àjàdí - Ojô e Ajadi.
Mu, v. Beber, embeber, ensopar. Sugar, chupar, fumar. 
, adj. Sonoro, agudo, claro.
, v. Tomar, pegar coisas leves e abstratas. Capturar, agarrar. Ser severo. Ser afiado.
Ṣapala, s. Tortilha.
Ẹ̀wà, s. Feijão.
Oúnjẹ alápòpọ̀, Macarrão.
Ìrẹsì, s. Arroz.
Ata lọ, s. Pimenta-malagueta.
Sọ́sééjì, s. Linguiça.
Ẹran, s. Carne.
Bọ́tà, s. Manteiga.
Wàràkàṣì, s. Queijo, coalhada.
Wàrà, s. Leite.
Wàrà ẹṣin, s. Leite de égua.
Bisikíìtì, kúkì, s. Biscoito.
Ìṣùpọ̀ ìyẹ̀fun, s. Massa de farinha
Ìwúkàrà, s. Fermento.
Sàláàdì, s. Salada. 

Nenhum comentário:

Postar um comentário