quinta-feira, 31 de janeiro de 2019

Possibilidades em dias de destruição

Àwọn ànfàní tó ṣeé ṣe kó ṣẹlẹ̀ ní àwọn ọjọ ìparun.
Possibilidades em dias de destruição. 



.
Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).


Àwọn, wọ́n, pron. pess. Eles, elas. Indicador de plural.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Àní-àní, s. Dúvida, incerteza.
Kankan, v. Expandir, aumentar.
Ìṣẹ̀lẹ̀, s. Ocorrência, acontecimento, evento.
Ṣẹlẹ̀, v. Acontecer.
Àwọn àlàyé mìíràn, s. Outras explicações.
Ìbọ̀wá, s. Vinda, advento
Bóyá, adv. Talvez, porventura, ou...ou. As palavras que revelam alternância em yorubá são as seguintes disjunções: àyàfi, àfi (exceto, somente, a menos que, a não ser que), àmọ́, ṣùgbọ́n (mas, porém), àbí, tàbí (ou), bóyá/yálà ... tàbí/àbí (querer ... ou/seja...seja/ou...ou), aḿbọ̀sì, ańbọ̀tórí, ańbèlèǹté (muito menos, muito mais, quanto menos).
, v. aux. Poder físico ou intelectual. Mo lè gun ẹṣin - Eu posso montar a cavalo. Tendência para uma ocorrência. Dever, precisar. O lè máa ronú pé ẹni pípé ni - Você poderá até acreditar que ele ou ela seja a perfeição em pessoa. “Bí ọmọbìnrin kan bá lè bọ̀wọ̀ fún mi, á jẹ́ pé kò ní ṣòro fún un láti nífẹ̀ẹ́ mi nìyẹn.”—Mark - “Se uma moça é capaz de me respeitar, com certeza é capaz de me amar.” — Mark.
Ipò méjì, s. Duas possibilidades, duas situações.
Àbá kan, s. Uma possibilidade, uma sugestão.
Ọ̀nà mẹ́ta, s. Três maneiras, três possibilidades.
Èrò kan, s. Uma ideia, uma possibilidade.
Ọ̀pọ̀ nǹkan míì, s. Outras possibilidades.
Ìdáhùn kan tó wá sọ́kàn èèyàn, s. Uma possibilidade, uma resposta que vem à mente.
Ohun tó ṣeé ṣe kó ṣẹlẹ̀, s. Evento possível, possibilidade. 
Ohun tó lè ṣẹlẹ̀, ìṣẹlẹ̀ tó lè ṣẹlẹ̀, s. Possibilidade. Tún wo àlàyé mìíràn tó ṣeé ṣe kó jẹ́ - Considere outra possibilidade.

Ohun mìíràn tó ṣeé ṣe kó ṣẹlẹ̀, s. Outra coisa que pode acontecer, algo mais que pode acontecer.
Àwọn ànfàní tó ṣeé ṣe kó ṣẹlẹ̀, s. Oportunidades possíveis.
Tó ṣeé ṣe kó ṣẹlẹ̀, adj. Que pode ocorrer, que pode acontecer.
Ànfàní, s. Vantagem, benefício, oportunidade. 
Ṣeé, v. Ser possível.
Ìparun, s. Aniquilação, destruição completa.
Ìparẹ́, s. Esvanecimento, apagamento.

jọ́, ijọ́, s. Dia.
Ti lọ, adj. Desaparecido.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Títilọ, adv. Continuadamente, assim por diante.

, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.
, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.

Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele. 

Ń, adv. pré-verbal. O prefixo "ń" no verbo indica não só uma ideia presente como uma ação que esteja ocorrendo, em desenvolvimento (gerúndio). Pela sua função, é equivalente ao verbo auxiliar estar em português.
L, pref. No, na, em. Forma modificada da palavra ní (no, na, em) quando seguida de palavra iniciada por vogal diferente de i. Quando a vogal inicial do substantivo não é i, a consoante n da preposição (ní) se transforma em l, e a vogal i toma forma de vogal do substantivo posterior. Mas se a vogal do substantivo é i, ela é eliminada. Ní àná ( l'ánàá ). Ní ilé (ní'lé)
, prep. No, na, em.  Usada para indicar o lugar em que alguma coisa está. Indica uma posição estática.
, part. enfática. Usada na construção de frases, quando o verbo tiver dois objetos, o segundo objeto é precedido por " ní".
, v. Ter, possuir, dizer.Transportar carga em um barco ou navio. Ocupar, obter, pegar.
Ni, v. Ser, é.
, pron. dem. Aquele, aquela. Requer alongamento da vogal final da palavra que o antecede somente na fala. Ex.: Fìlà ( a ) nì = aquele chapéu.

Ṣe, v. Fazer, agir, causar, desempenhar. Ser. Usado ao lado de advérbio para exibir certa aparência incomum. Imú rẹ̀ ṣe gọn-gọn - O nariz dele é pontudo. Substitui o verbo principal da frase, caso ele seja um verbo de ação. Ṣé o ti ṣe tán? - Você já terminou?
Ṣe, adv. pré-v. Definitivamente, certamente. Ṣe ni mo lọ - Certamente que eu fui.
Ṣe, part. v. Compõe a forma negativa do verbo jẹ́ (ser). Ìwọ kì í ṣe ọ̀rẹ́ mi - Você não é meu amigo. Kì í ṣe - Não ser.
Ṣe, pref. Usado com certas palavras para dar ênfase.  Má ìyọnu = Má ṣe ìyọnu - Não se aflija.
Ṣe, v. Interrog. Expressa uma forma de questão equivalente  a "por quê?". Ó ṣe jẹ́  pé o lọ  síbẹ̀? - Por quê é que você foi lá?
Ṣe, v. Usado da seguinte forma:  Ẹ ṣe é o (obrigado); Ó mà ṣe é o! (que pena!); Ẹ ṣe é púpọ̀, Ẹ ṣeun púpọ̀ (muito obrigado).
Ṣé, ǹjẹ́, part. interrog. Será que?. Inicia uma frase interrogativa quando exigem respostas sim (bẹ́ẹ̀ni, ẹ́n) ou não (bẹ́ẹ̀kọ́, rárá, ẹ́n-ẹ́n). Ṣé o mọ ọ̀nà? - Você conhece o caminho?  Rárá, èmi kò mọ̀ - Não, eu não conheço.

, v.  Juntar, coletar, empilhar, levar várias coisas.  Pilhar, saquear, roubar, capturar, despojar. Contrariar.  Pedir emprestado. Apressar, precipitar.
Kò, ò, adv. Não. Faz a negativa dos verbos regulares.
, adj. Duro, rígido, pegajoso por estar muito maduro.
, v. Encontrar-se com, confrontar, reunir. Atiçar.

Kò, ò, adv. Não. Faz a negativa dos verbos regulares.

Nenhum comentário:

Postar um comentário