terça-feira, 14 de outubro de 2025

Ciclo da vida e transformação da matéria.

Ìpele ìyípo ìgbésí ayé àti ìyípadà nínú èlò.

 Ciclo da vida e transformação da matéria.


1. Decomposição: Organismos mortos se decompõem, retornando nutrientes para o solo.

2. Adubação: Esses nutrientes, agora transformados, fertilizam o solo.

3. Crescimento: Novas plantas surgem, utilizando esses nutrientes para crescer e florescer. 

Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tí ò ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).


Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas. Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.

Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; neste caso, é posicionado antes do substantivo.

Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.

Wọn, pron. poss. Deles, delas.

Ìtúnbí, àtúnbí, s. Renascimento.

Ìpele, s. Camada.

Ìpele ìyípo ìgbésí ayé, s. Ciclo da vida.

Àyípo àbítúnbí, s. Ciclo de renascimento.

Àyípoyípo àdánidá, s. Ciclo natural.

Àyípoyípo afẹ́fẹ́ ọ́síjìn, s. Ciclo do oxigênio.

Ìyípoyípo omi, àyípoyípo omiètò àyípoyípo omi, s. Ciclo da água.

Ìyípoyípo omi jẹ́ ara àwọn ohun tó ń mú kí ohun alààyè lè wà nínú ayé, s. Ciclo da água como parte do ecossistema que torna possível a vida na Terra. 

Àyípoyípo ìwàláàyè olóṣù 10 sí 11 ti olùtànmọ́lẹ̀ tín-ńtín ti Orílẹ̀-èdè Sílándì Titun, s.  Ciclo de vida de 10 a 11 meses das minúsculas estrelinhas da Nova Zelândia.

Orílẹ̀-èdè Sílándì Titun, ilẹ̀ Sílándì Titun, Ìlú Níú Sílándìí, s. Nova Zelândia.

Iṣẹ́ sísọ ayé di Párádísè, s. Transformação da Terra num paraíso.

Sọdi, sọdà, v. Transformar, converter.  Fífòòró ẹni lè sọ iṣẹ́ di ogun tó ń dáni lágara - O assédio moral transforma o trabalho numa guerra de nervos.
Di, v. Tornar-se , vir a ser. Ir direto. 
Di, prep Até. Quando indica tempo ou período, é antecedida por títí. Mo ṣiṣẹ́ títí di agogo mẹ́rin - Eu trabalhei até às 16h. Se indica indica de um período para outro, é antecedida por láti. Mo sùn láti aago kan di aago méjì lójojúmọ́ - Eu durmo  de 13h até  as 14h diariamente.
Pẹ̀lú, conj. E. Liga substantivos, mas não liga verbos.
, ( conj. pré-v.). E, além disso, também. Liga sentenças, porém, não liga substantivos; nesse caso, usar " àti". É posicionado depois do sujeito e antes do verbo.
Ti, àti, conj. E.
Àti, Conj. E. Usada entre dois nomes, mas não liga verbos. 

Òun, ó, pron. pess. Ele, ela.

Òun, on, Conj. E. Geralmente usada com nomes de pessoas. Òjó on Àjàdí - Ojô e Ajadi.
Ìyípadà, s. Virada, conversão, mudança.
Nínú, prep. Dentro, no interior de.
Inú, s. Estômago, ventre, interior, interno, no íntimo de.
Èlò, s. Matéria.
Kámà, s. Carma.
Àtúnwáyé, s. Reencarnação.

Nenhum comentário:

Postar um comentário