terça-feira, 20 de maio de 2025

Sinal Wow

 Àwọn àmì ìsọfúnni rédíò náà tí wọ́n lè wá láti ọ̀dọ̀ àwọn ET [àwọn olùwà lẹ́yìn òde ilẹ̀ ayé].

Sinais de rádio que poderiam vir de ETs [extraterrestres].

Tó o bá fẹ́ ìsọfúnni síwájú sí i - Se você precisar de mais informações:

https://pt.wikipedia.org/wiki/Sinal_Wow!

Ọ̀wọ́ ọ̀rọ̀ tó wà nínú èdè, àwọn ọ̀rọ̀ tó máa lò, àkójọ ọ̀rọ̀ tá à ń lò lójoojúmọ́, àwọn àkànlò ọ̀rọ̀, àwọn àkànlò èdè, ọ̀rọ̀ tó máa ń sọ, àkànlò èdè lọ́nà tó gún régé (vocabulário).


Nwọ́n, pron. pess. Eles, elas. Expressa uma ação que não é creditada a nenhuma pessoa em particular.
Àwọn, wọ́n, pron. Eles, elas. É também usado como partícula para formar o plural do substantivo; neste caso, é posicionado antes do substantivo.
Wọn, pron. oblíquo. A eles, a elas.
Wọn, pron. poss. Deles, delas.
Awò awọ̀nàjíjìn tó ní rédíò alátagbà, s. Radiotelescópio.
Àwọn àmì ìsọfúnni rédíò, s. Sinais de rádio.
Lẹ́yìn náà, prep. e adv. Depois, mais tarde. Ọjọ́ márùn-ún lẹ́yìn náà - Cinco dias depois.
Náà, pron. dem. Aquele, aquela, aquilo.
Náà, art. O, a, os, as. 
Náà, adv. e conj. pré-v. Também, o mesmo.
Ti lọ, adj. Desaparecido.
, pron. rel. Que, o qual, do qual, cujo.
, conj. Se. Enquanto, ao mesmo tempo que.
, prep. Desde que.
, v. Bater com a mão ou com algo na mão, acertar o alvo.
, adv. Onde, quando.
Ti, prep. de ( indicando posse). Quando usado entre dois substantivos, usualmente é omitido. Ilé ti bàbá mi = ilé bàbá mi ( A casa do meu pai).
Ti, ti...ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - ambos, eu e minha esposa.
Ti, v. Ter (verb. aux.). Arranhar. Pular.
Ti, v. interrog. Como. Ó ti jẹ́? - Como ele está.
Ti, adv. pré-v. Já. Indica uma ação realizada.
Ti, àti, conj. E.
Ti, part. pré-v. 1. Usada para indicar o tempo passado dos verbos. Èmi ti máa rìn lálé - Eu costumava caminhar à noite. 2. É usada com báwo ni - como - quando se deseja expressar sentimento e posicionada antes do verbo principal. Báwo ni àwọn ti rí? - Como eles estão?.
Tìti, adv. Tremendamente, violentamente.
Títí, adv. Continuamente, constantemente.
Títí, prep. Até.
Tìtì, adv. Tremulamente, balançadamente.
Títì, adj. Trancado, que deve ser empurrado, fechado.
Títì, ọ̀nà, s. Via pública, rua, passagem.
Ti... ti, adj. Ambos... e. Ti èmi ti ìyàwó mi - Ambos, eu e minha esposa.
Títi-àiyé, adv. Eternamente.
Títí dé, prep. Até. (referindo-se a um local ou espaço).
Títí di, prep. Até. (referindo-se a período de tempo).
Títí  láé, títí láí, adv. Perpetuamente, para sempre, definitivamente.
Títilọ, adv. Continuadamente, assim por diante.
, v. Bastar, ser o bastante, ser o suficiente. Ser igual a, equivaler.
, adj. Suficiente, bastante.
, pron. rel. Que. Contração de tí ó. A partícula ó é sempre usada se tí for seguida por um verbo. Antes de pronome  e substantivo, ela não é usada. Ọkùnrin tó pè mí ẹ̀gbọ́n mi - O homem que me chamou é meu irmão.

Tó, tóó, adv. pré-v. Antes de. É antecedido por kí. Kí òun tó lọ, ó sọ̀rọ̀ pẹ̀lú mi - Antes de ele ir, eu conversei com ele.
Tó wà nínú, adj. Que está dentro.
, v. aux. Poder físico ou intelectual. Mo lè gun ẹṣin - Eu posso montar a cavalo. 
Tendência para uma ocorrência. Dever, precisar. O lè máa ronú pé ẹni pípé ni - Você poderá até acreditar que ele ou ela seja a perfeição em pessoa. “Bí ọmọbìnrin kan bá lè bọ̀wọ̀ fún mi, á jẹ́ pé kò ní ṣòro fún un láti nífẹ̀ẹ́ mi nìyẹn.”—Mark - “Se uma moça é capaz de me respeitar, com certeza é capaz de me amar.” — Mark.
Le, v. Ser difícil, ser árduo. Ser forte, sólido, capaz, poderoso.
, v. Surgir como a lua, aparecer num lugar. Estar em cima, empilhar. Seguir em frente, seguir para longe, correr atrás. Ser mais do que necessário, exceder. Procurar, caçar. Expelir, expulsar, mandar sair. Aumentar.
, prep. Após, depois.
, v. Vir. Procurar por, buscar, vasculhar. Tremer de nervoso. Dividir, partir em pequenos pedaços.
, v. Ser, haver, existir, estar.
, V. Cavar. Remar, dirigir. Abraçar, prender, apertar . Monopolizar.
Wà, àwa, pron. pess. Você.
Wa, pron. oblíquo. Nos, conosco. Possui função reflexiva e é posicionado depois de verbo e preposição.
Wa, pron. poss. Nosso, nossa.
Láti, prep. Para. Usada antes de verbo no infinitivo. 
Láti dé, prep. Indica de um lugar para o outro. Láti Ẹ̀kọ́ dé Ìbàdàn - De Ekó para Ibadam.
Láti di, prep. Indica de um período para outro. 
Láti, prep. De, desde. É usada depois de um verbo com sílaba dupla e se for seguida de outro verbo. Para verbo de uma sílaba, é opcional.  Èmi kò fẹ́ràn láti jẹ níkàn - Eu não gosto de comer sozinho. Alguma vezes é colocada antes do verbo para expressar propósito. Ó dé lát'àná - Ela chegou desde ontem. Em outros casos, é usada para indicar direção. Ó dé láti ọjà- Ela chegou do mercado.
Ọ̀dọ̀, adv. Na presença de, em direção a, junto a. É usado somente para pessoas e, principalmente, com verbos de ação.
Àwọn olùwà lẹ́yìn òde ilẹ̀ ayé, s. Extraterrestres.
Àwọn ará ọ̀run, s. Alienígenas, seres celestiais, extraterrestres.
Àwọn ẹ̀dá aláìjénìyàn, s. Criaturas não humanas, seres extraterrestres.
Àwọ́n olùgbé òde ayé tí ó jẹ́ àjèjì, tí ń gbé nínú ara ènìyàn, s. Extraterrestres que residem em corpos humanos.
Olùwà lẹ́yìn òde ilẹ̀ ayé, olùgbé òde ayé, ẹ̀dá olùgbé òde ayé, olùgbé òde ayé tí ó jẹ́ àjèjì, abàmì ẹ̀dá lóde, s. Extraterrestre.
Onímọ̀ UFO, s. Ufologista.
Ẹ̀kọ́ nípa ohun tí ńfò tí a kò dámọ̀, ẹ̀kọ́ nípa UFO, s. Ufologia, ovniologia. Conjunto de conhecimentos e de hipóteses sobre os chamados ufos.

Sístẹ̀mù Òrùn, ètò Oòrùn, s. Sistema solar.

Plánẹ̀tì, pílánẹ́ẹ̀tì, s. Planeta. 

Àwọn plánẹ̀tì Síṣtẹ̀mù Òrùn, s. Planetas do Sistema Solar.  Àwọn ọ̀rọ̀-orúkọ tó tan mọ́ ọn - Substantivos relacionados: Mẹ́rkúríù (Mercúrio), Àgùàlà (Vênus), Ilẹ̀-ayé (Terra), Mársì (Marte), Júpítérì (Júpiter), Sátúrnù (Saturno), Úránù (Urano), Nẹ́ptúnù (Netuno). 
Àwọn plánẹ̀tì aràrá, s. Planetas anões. Àwọn ọ̀rọ̀-orúkọ tó tan mọ́ ọn - Substantivos relacionados: Plùtò (Plutão), Ceres, Haumea, Makemake, Éris. 
Àwọn plánẹ̀tì kéreré, s. Corpos menores do sistema solar. Àwọn ọ̀rọ̀-orúkọ tó tan mọ́ ọn - Substantivos relacionados: àwọn ástẹ́rọ́ìdì‎ (asteroides), ìràwọ̀ onírù (cometa), òkúta iná tó ń jábọ́ látọ̀run (meteoro), nǹkan kan jábọ́ látọ̀run, nǹkan kan tó ń já bọ́ látọ̀run, ìpẹ́pẹ́ ìràwọ̀ ló já bọ́ látọ̀run (meteorito). 

Pílánẹ́ẹ̀tì kan tí a ń pè ní K2-18b tó ń yípo ìràwọ̀ mìíràn tí kò sí nínú ètò Oòrùn, s. Um planeta chamado K2-18b que orbita outra estrela fora do Sistema Solar.

Pílánẹ́ẹ̀tì lẹ́yìn òde sístẹ̀mù Òrùn, s. Exoplaneta, planeta fora do Sistema Solar.

Pílánẹ́ẹ̀tì lẹ́yìn òde sístẹ̀mù Òrùn tí a ń pè ní K2-18b, s. Exoplaneta chamado  K2-18b.


Nenhum comentário:

Postar um comentário